98

mięśnie unoszące język są rozkurczone i w stanie spoczynku. Do mięśni opuszczających język zaliczane są mięśnie gny-kowo-językowe; czubek języka opuszcza się w czasie skurczu mięśni podłużnych dolnych oraz włókien przednich mięśni bródkowo-językowych.

Wysuwanie języka na zewnątrz zależy od skurczu włókien środkowych mięśni bródkowo-językowych, wspomaganych w niektórych wypadkach przez kontrakcję włókien mięśnia poprzecznego.

Wsuwanie języka do jamy ustnej odbywa się przy udziale mięśni gnykowo-językowych.

Ruchy języka, a więc także ruchy artykulacyjne, odbywają się przy współudziale zespołu mięśni.

Pozycja spoczynkowa przy zamkniętych wargach nie wymaga aktywnego skurczu mięśni języka, jednak wszystkie jego mięśnie są w stanie pewnego napięcia, które nazywa się napięciem spoczynkowym.

Artykulacja samogłosek wymaga udziału przede wszystkim mięśni opuszczających język, a więc znajdujących się poniżej masy języka, ale do unoszenia różnych części języka ku odpowiednim miejscom artykulacji potrzebna jest także słaba kontrakcja (skurcz) mięśni unoszących. Artykulacja samogłosek wymaga znacznie mniej wysiłku niż artykulacja spółgłosek.

Artykulacja spółgłosek odbywa się przy udziale przede wszystkim mięśni unoszących język, zwłaszcza żuchw^wężykowego, który unosi masę języka ku pala tum, a także innych mięśni, unoszących różne części języka ku pala tum. Można przypuszczać, że przy niektórych spółgłoskach czynne są także częściowo mięśnie obniżające masę języka, ale mato znaczenie drugorzędne.

Artykulacja spółgłosek zwartych odbywa się przy udziale mięśni unoszących język i dolną szczękę, ponieważ spółgłoski zwarte wy magają silniejszego zwarcia z podniebieniem, niż to, które występuje w czasie pozycji spoczynkowej. W czasie artykulacji spółgłosek zwartych apikalnych występuje silny skurcz mięśni podłużnych — górnych, unoszących czubek języka do zębów i dziąseł górnych. Spółgłoski zwarte nie-apikalne, tzn. takie przy których artykulacji czubek języka jest opuszczony, wymagają skurczu mięśni opuszczających czubek języka (mięśni podłużnych dolnych oraz włókien górnych mięśni bródkowo-językowych), a także skurczu mięśni unoszących inne części języka.

Artykulacja spółgłosek szczelinowych odbywa się także przy udziale mięśni unoszących (ale zapewne tylko włókna bocznych części języka podlegają kontrakcji), bo mimo iż część powierzchni języka nie osiąga sklepienia podniebienia, to jednak jego boki przywierają do podniebienia. Można przypuszczać, że w artykulacji uczestniczą także mięśnie obniżające pewne części języka lub że skurcz mięśni unoszących jest słabszy w tych częściach języka.

Wargi. Dolna warga — w zależności od ruchów dolnej szczęki czyli żuchwy (mandibulum) — może się opuszczać lub podnosić. Ponadto wargi (labia) mogą się zaokrąglać i wy-

Ryc. 30. Mięśnie twarzy z boku (wg H. M. Kapłana Anat omy and Phy-siology of Speech. 1960 s. 271).

99