9 grunty zaprawy 5

GRUNTY-ZAPRAWY ♦ 67

INNE ZAPRAWY NA BAZIE

ŻYWIC SYNTETYCZNYCH

Tak zwane „gessa akrylowe”, tak naprawdę nie są zaprawami. Są jedynie pigmentowanymi dyspersjami żywic akrylowych.

Nic żółkną i nie pękają, mają też dobrą przyczepność do większości rodzajów powierzchni, bez konieczności na k łada n i a p rzygo t owa wczej warstwy przeklcjcnia. Są bardzo elastyczne i nadają się na płótno pod farby akrylowe. Stosuje się je jako podkłady w malarstwie olejnym na sztywnych podłożach, ale są zbyt elastyczne, aby stosować je na płótnie w malarstwie olejnym. Wówczas powłoka farby olejnej byłaby mniej elastyczna niż zaprawa, a zatem bardzo wrażliwa. Produkowane są sztywne żywice akrylowe do emulsyjnych zapraw, stosowane w malarstwie olejnym na płótnie, ale trudno je kupić. Pewną chropowatość można uzyskać, dodając obojętne wypełniacze, np. sproszkowany pumeks lub marmur. Można dokonywać takich modyfikacji, pod warunkiem że żywica będzie mogła nadal tworzyć jednolitą powłokę nic ulegającą pęknięciom ani kruszeniu.

Dyspersje akrylowe (zwane emulsjami), które wiążą biały proszek pigmentu, można otrzymać w postaci nicpigmcntowej jako spoiwa akrylowe. Mają charakterystyczny mleczny wygląd dyspersji żywicznych i wysychając dają przezroczyste błony.

Można użyć je bezpośrednio jako podkłady do miękkich i sztywnych podłoży, gdy artysta chce włączyć kolor lnu lub drewna jako część malarskiego planu. Często używa się polioctanu winylu (POW).

Kłopoty z tymi żywicami polegają na tym, że mimo iż można stosować je na podłożach sztywnych, to nic dają wystarczająco dobrych efektów na płótnie. Powodem jest ich elastyczność, która w wielu wypadkach jest rezultatem dodania plastyfikatorów, które z czasem tracą swoje właściwości, co powoduje powstawanie kruchej powłoki. PO W wykazuje skłonność do żółknięcia, choć wiele robi się, aby wyeliminować tę cechę. Dodaje się również wewnętrzne zmiękczacze, co czyni je trwalszymi. Niepigmentowany POW stosowany jest w przeklcjcniach, warstwach izolujących i powłokach klejących, szczególnie na twardych podłożach. Te, które wysychają nieodwracalnie, są najlepsze.

Jest wiele spoiw w handlu, które ulegają ponownemu rozpuszczeniu - najczęściej zawierają duże ilości dekstryny.

FARBY DOMOWE JAKO PODKŁADY

Wiele wodnych farb emulsyjnych, stosowanych do malowania mieszkań, zawiera żywice winylowe, i one właśnie służą artystom jako stosunkowo dobrze wchłaniające podkłady. Ponadto stosuje się farby półmatowe oparte na akrylu, znacznie trwalsze, niż

0    spoiwie alkidowym, używane przez artystów (po przeszlifowaniu w celu nadania przyczepności)

do zapraw pół- i nicchłonnych. Artyści w malarstwie olejnym stosują również białe, matowe, olejne farby podkładowe na warstwę przeklejenia.

Mimo że producenci wszystkich tych farb mogą stosować te same podstawowe oleje czy żywice co producenci materiałów dla artystów, to maksymalna ich trwałość wynosi 10 lat.

W niedalekiej przeszłości dodawano duże ilości kalafonii do farb domowych

1    przemysłowych. Jeśli miałyby być stosowane przez artystów, powodowałyby poważne zmiany kolorystyki i kruchość warstwy malarskiej. Takie warstwy są znacznie bezpieczniejsze

na podłożach sztywnych, gdy stosujemy nieprzezroczystą technikę malarską, gdzie kolor nic zależy od bieli podłoża.

INNE RODZAJE POWŁOK

PRZEMYSŁOWYCH

Szerokie stosowanie materiałów powstałych w wyniku nowoczesnych technologii przemysłowych przedstawiłem już we wstępie. W miarę doskonalenia metod wytwarzania powłok i powstawania lepszych produktów artyści będą je stosować jako podkłady.

Podobnie stało się z przemysłowymi opracowaniami bardzo odpornych na światło pigmentów dla przemysłu samochodowego czy stabilnych płyt drewnopochodnych lub aluminium o strukturze plastra miodu dla konstrukcji przemysłowych. Artysta może dziś korzystać z najwyższej jakości produktów przemysłowych, nowych materiałów, wyraźnie lepszych od tych, które dawniej stosowano dla celów plastycznych.

Niektóre nowe żywice umożliwiają zastosowanie twardych, trwałych powłok do drewnianych lub metalowych podłoży. Zawierają one d w uczęści owe poi i u ret a n owe i epoksydowe systemy żywic najbardziej odpornych na działanie substancji chcmicznych.

Wiele z nich można stosować na zewnątrz. Jeśli użyjemy ich jako powłok do włókna szklanego, aluminium czy drewna, należy je wyszlifować na mokro i na sucho przed malowaniem. Systemy te omówione zostały w części dotyczącej sztywnych podłoży, na których mogą być używane (patrz s. 49-51).

Ostatnio pojawiło się w handlu wiele farb fakturowych do użytku zewnętrznego. Produkuje się je na bazie elastycznych spoiw żywicznych i stosuje pigmenty wysokiej jakości oraz obojętne wypełniacze mineralne. Często używa się ich na włókninie poliestrowej nakładanej na ścianę lub inną konstrukcję nośną.

Na sztywnych podłożach technika ta pozwala uzyskać szczególnie szorstkie, fakturalne podkłady.