9 (1365)

określić przyporządkowane im składniki osobowości. Zespół tych właściwości tworzy wzór osobowy wyznaczający program oddziaływań wychowawczych.

Jednym z ważnych celów wychowania jest kształcenie postawy uczestnictwa w działaniu, aktywnego ustosunkowania się wobec biegu zdarzeń, podejmowania zadań wynikających z roli społecznej. Postawa uczestnictwa przejawia się w trakcie zajęć lekcyjnych w aktywmości umysłowej ucznia, w spontanicznym zgłaszaniu się do odpowiedzi, w pytaniach stawianych nauczycielowi w razie braku zrozumienia omawianych na lekcji zagadnień lub otrzymanych do wykonania zadań. Przejawem postawy uczestnictwa jest spontaniczny udział w różnych formach zajęć pozalekcyjnych oraz podejmowanie związanych z tym funkcji.

Przeciwieństwem uczestnictwa w działaniu jest postawa bierności społecznej. Przejawia się ona w braku inicjatywy oraz dążności do oddziaływania na swe otoczenie, w unikaniu ingerowania w przebieg zachodzących zdarzeń, w skłonności do izolacji. W procesie wychowania należy przeciwdziałać wytworzeniu się takiej postawy, a w razie jej stwierdzenia dążyć do jej modyfikacji.

Wyniki działania są uzależnione od sposobu reagowania na doznawane w nim sukcesy i niepowodzenia. Sukces i zadowolenie z osiągnięcia go może sprzyjać osłabieniu lub nawet zanikowi dotychczasowej aktywności, co jest potocznie określane jako osiadanie na lau-rach. Niepowodzenia zniechęcają do dalszego działania, powodują nieraz rezygnację z jego kontynuowania. Jednym z celów wychowania jest wykształcenie postawy wytrwałego uczestnictwa w działaniu, niezraźania się doznanymi niepowodzeniami, niezadowalania się doraźnymi sukcesami, dążenia do zakończenia rozpoczętej czynności oraz osiągnięcia zamierzonego celu. Wymaga to nieraz zmiany struktury działania w sytuacjach trudnych, aby mimo zaistniałych przeszkód i doznanych niepowodzeń końcowy wynik mógł być osiągnięty.

W procesie wychowania są kształcone struktury poznawcze tworzące wiedzę o świecie i własnej osobie. Przyswojenie wiedzy o świecie — poznanie występujących zjawisk oraz zachodzących między nimi zależności, zrozumienie mechanizmów ich funkcjonow^rania — stanowi podstawę racjonalnego poglądu na świat, samodzielnego, twórczego myślenia, podejmowania działań innowacyjnych zmierzających do doskonalenia swego środowiska oraz usprawniania wykonywanych czynności.

p