muzykoterapia i biblioter

kukiełkami oraz wypowiadające się w ich imieniu. Dziecko może samo rozdzielić role i przyporządkowane im kukiełki. Czasem znów terapeuta, dysponujący informacjami o sytuacji konfliktowej, w której znajduje się dziecko, dokonuje jej inscenizacji, dobierając niezbędne kukiełki.

Techniką psychodramy posługiwała się J. Grochulska^{1 2} w procesie resocjalizacji dzieci agresywnych. Opierając się na badaniach dotyczących sytuacji wywołujących zachowania agresywne dzieci³, J. Grochulska opracowała zestaw nie dokończonych historyjek inscenizowanych przy pomocy kukiełek. Przedmiotem oddziaływania były pięcioosobowe grupy chłopców w wieku 9—11 lat przejawiających różne formy agresywnego zachowania się (częste konflikty z kolegami, inicjowanie bójek, dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, skarżenie na kolegów). Dla zwiększenia atrakcyjności inscenizowanych scen ich bohaterami byli chłopcy indiańscy. Podczas pierwszego spotkania podano następującą instrukcję:

„Autor książek dla dzieci zwraca się za moim pośrednictwem do was z prośbą o pomoc w napisaniu książki o indiańskich chłopcach w waszym wieku. Wasza pomoc będzie polegała na tym, że zamienicie się na chwilę w aktorów. Dostaniecie kukiełki, proszę... (rozdanie kukiełek, chwila przerwy na ich przymierzenie). Mam tutaj od autora kilka historyjek o indiańskich chłopcach. Historyjki te nie mają zakończenia. Ja będę je czytała, a potem wasze kukiełki, jak aktorzy, zagrają całą historyjkę z zakończeniem. To, co powiedzą wasze kukiełki, będzie nagrane na magnetofon. Autor książki dostanie potem taśmę magnetofonową, posłucha i na tej podstawie będzie pisał. Wasze nazwiska i nawet szkoła, do której chodzicie, będzie dla autora tajemnicą. Jeżeli to, co nagracie na magnetofon, nie będzie się wam podobało, zmażemy to i nagramy na nowo, tak jak będziecie chcieli”.

Wykorzystano łącznie 30 historyjek, które były kolejno inscenizowane. Dla ilustracji podaję dwie spośród nich.

„Chłopcy pracowali pod opieką starszego Indianina — sadzili kukurydzę. Unkas pracował bardzo dobrze i szybko. W pewnej chwili przerwał pracę i usiadł, żeby chwilę odpocząć. Kiedy Sokole Oko zobaczył, że Unkas siedzi — pobiegł do starszego Indianina i powiedział mu, że Unkas cały czas tylko się opala. Indianin uwierzył, bo Sokole Oko dotąd zawsze mówił prawdę. Poszedł i dał Unkasowi za karę dodatkową pracę. Wieczorem Unkas dowiedział się, że Sokole Oko na niego skarżył.

Co było dalej ?

Może Unkas postanowił zrobić coś takiego żeby Sokole Oko więcej na niego nie skarżył?”

„Pewnego dnia przyszedł do Czarnego Żbika Bystry Sokół i powiedział mu, że zawody w strzelaniu z łuku wyznaczone na dzień następny zostały odwołane. Poprosił go też o pożyczenie łuku. Czarny Żbik pożyczył łuk, ponieważ uwierzył, że zawodów nie będzie. Następnego dnia rano Czarny Żbik poszedł z rodzicami w odwiedziny do innego szczepu. Wieczorem okazało się, że zawody odbyły się, bo nikt ich nie odwoływał. Tylko Bystry Sokół oszukał Czarnego Żbika, bo chciał strzelać z jego łuku. Czarny Żbik zdenerwowany przyszedł do Bystrego Sokoła i...

Co uczynił Czarny Żbik?”

Terapeutyczna funkcja omówionego wyżej toku postępowania polegała na rozładowaniu stanów napięcia emocjonalnego sprzyjających powstawaniu agresji, wytworzeniu nawyków prawidłowego zachowania się w sytuacjach konfliktowych przez akceptowanie zachowań o pozytywnej wartości społecznej. Obserwowano zachowanie się dzieci podczas zajęć terapeutycznych oraz w innych sytuacjach, przeprowadzono badanie testem socjometrycznym przed zajęciami i po ich zakończeniu, zebrano informacje o zachowaniu się dzieci za pomocą wywiadów z nauczycielami. Jak wykazały zebrane materiały empiryczne, po zakończeniu postępowania korekcyjnego u badanych dzieci zmniejszyła się ilość zachowań agresywnych, rzadziej występowała agresja fizyczna, dzieci częściej przejawiały postawy prospołeczne, a ich pozycja socjometryczna w grupie uległa poprawie.

7. Muzykoterapia i biblioterapia

W postępowaniu psychokorekcyjnym są wykorzystane dzieła sztuki. Oddziaływanie terapeutyczne podejmowane za ich pośrednictwem jest nazywane arteterapią. Funkcję tę mogą spełniać muzyka (muzykoterapia) oraz literatura piękna (biblioterapia).

Muzykę tworzą drgania akustyczne, które powodując powstanie wrażeń słuchowych, oddziałują na procesy zachodzące w systemie nerwowym oraz stan psychiczny odbiorcy. Od dawna znany był wpływ muzyki na psychikę człowieka oraz jego osobowość. Ze starożytnej Grecji wywodzi się pogląd, że „muzyka łagodzi obyczaje”. Pitagoras twierdził, że muzyka odzwierciedlająca ład i harmonię panującą w kosmosie umożliwia człowiekowi osiągnięcie harmonii wewnętrznej. Zda-

1

¹ J. Grochulska Reedukacja dzieci agresywnych. Warszawa WSiP 1982.

2

Z. Skórny Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się. Warszawa PWN

3

1968.