79 (151)

[ roki leoth — kot, kos i —** kos i popt •—popi. Podobnie też powstała długość samogłoski o w wyrazach chlćb, gniew, jeż, śni¥g, śledź’, tak samo sdd, dziad, obiad, dał, stał itp. W formach zależnych jer u nie było i samogłoski pozostały krótkie: bobu, wozu, rogu, rodu — ohleba, gniewu, jeża, śniegu, śledzia — sadu, dziada, obiadu, dala, stała itp. Wzdłużenie samogłosek a, n, e w sylabie zamkniętej spółgłoską dźwięczną spowodowane zanikiem następującego jeru nazywamy.„wzdłużeniem zastępczym⁴¹.)

W przykładach takich, jak stopa — stóp, cnota — cnót, wrota — wrót, mamy ó ścieśniono w sylabie zamkniętej przed spółgłoską bezdźwięczną, ale są to przykłady wyrównane do regularnych typu woda — wód, koza — kóz. {^Wzdłużenie. zastępcze zaszło też przed spółgłoskami półotwartymi    l±ł, j, np. wór — wora, bór —

boru, ból -— bolj^sidl~zJiQłu,.żnój —- znoju, ale nie zaszło przed m, n, “np. dom — dom u, koń — konia, dzwon —. dzwon u.,

Wzdłużenie zastępcze objęło również nowe polskie o z prasł. grupy tert, np. w wyrazach przód—przodu—na przedzie, brzoza — brzóz — brzezina, środa — śród — średni, trzoda — trzód. Dowodzi to, że wzdłużenie zastępcze działało po zakończonym procesie polskiego przegłosu e na o.

3) \W staropolszczyźnie rozwijały się długie samogłoski a, e również na skutek „ściągnięcia⁴⁴ dwu samogłosek przedzielonych przez j, np. ześciągnięcia grup oja oje, eja eje, aja aje. Widać to_ dobrze w zaimkach dzierżawczych, które mają podwójne formy: pełne i ściągnięte. YY staropolszczyźnie wynikiem ściągnięcia było długie a, i:    _x a    T"

moja, twoja, swoja — md, twa, swa moje, twoje, swoje — me, twe, swe mojego, twojego, swojego — mego, twego, swego mojemu, twojemu, swojemu — memu, twemu, swemu.

Przykłady na proces staropolskiego, ściągnięcia łatwo wskazać przez porównanie z odpowiednikami rosyjskimi, w których ściągnięć nie było. Na przykład bać się — Cohtlch, siać —ce«ri>, stdć — ctohtl. YV formach przymiotnikowych: dobra, dobre—noćpan, aoCpoe. W formach czasownikowych: znasz, zna, znamy, znacie — auuern, 3H&CT, anaeMj 3nacrc albo śmiSse, śmie, śmiemy, śmiecie — CMecui,