BadaniaMarketKaczmarczyk5

•    załączoną kopertę zwrotną z opłaconą przesyłką, co ułatwia respondentom wysłanie wypełnionego kwestionariusza i dodatnio wpływa na wzrost liczby odpowiedzi;

•    załączony list przewodni wyjaśniający ceł badania wraz z apelem i oryginalnym podpisem, co daje na ogół dobre rezultaty, zwłaszcza gdy badacz powołuje się na znanego sponsora badania;

•    zapewnienie o anonimowości łub poufności dostarczonych przez respondenta danych, co zwykle zaznacza się w liście przewodnim lub we wstępie do kwestionariusza;

•    kolory i rozmiary kwestionariusza, które jednak nie wpływają decydująco na procent odpowiedzi;

•    układ kwestionariusza, który jest określony przez sposób zadrukowania kart (zadrukowana jedna strona lub dwie strony karty), odległości między pytaniami i wyskałowanymi odpowiedziami oraz zamieszczenie w kwestionariuszach oznaczeń kodowych służących przeniesieniu danych z instrumentu pomiarowego do komputera.

Na motywację respondenta mogą mieć wpływ jeszcze inne elementy wewnętrzne, które są jednak raczej mało istotne. Minimalny lub nieistotny wpływ na procent odpowiedzi stwierdzono drogą eksperymentów wobec takich czynników, jak humor, liczba i rodzaj pytań dotyczących danych personalnych, rodzaj pytań (otwarte lub zamknięte).

Metody przypominania. Dzieli się je na dwie grupy: pierwsza — to metody przypominania drogą pocztową, telefoniczną lub telegraficzną, a druga — metody jedno- lub wielokrotnego powtarzania wysyłki kwestionariusza do tego samego respondenta¹². Pierwsza grupa metod niewiele się różni od metod uprzedzania, z tą różnicą, że dotyczy okresu po otrzymaniu kwestionariusza przez respondenta. Druga grupa metod polega na powtórnym wysłaniu tego samego kwestionariusza do respondenta, który nie zwrócił pierwszego kwestionariusza. Na ogół nie powtarza się wysyłki więcej niż dwukrotnie ze względu na malejącą efektywność tej operacji. Metody przypominania używane są bardzo często i z dobrym skutkiem. Zastosowanie wymienionych metod zawsze daje dodatkowy procent odpowiedzi. Dwukrotne lub nawet trzykrotne przypomnienie daje zwykle łącznie ponad 80% odpowiedzi.

Metoda całościowa Dilłmana¹³. Wymienione wcześniej pozytywne reakcje respondentów na dodatkowe bodźce zachęcające do odpowiedzi zostały potwierdzo-

¹²    Te dwie metody rozróżnia m.in. S.J. Paliwoda (Using a Mail Questionnaire as a Research Tool, „The Quarterly Review of Marketing” 1981, Summer, s. 9-14), który określa je jako „reminder letter” oraz „replacement questionnaire”.

¹³    Do napisania tej części książki wykorzystano pracę F. Sztabińskiego, Ankieta pocztowa i wywiad kwestionariuszowy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997, s. 140-142. Zob. też D.A. Dillman, Mail and Telephone Surveys. The Total Design Method, New York 1978.

195