CCF20090214001

CO TO ZNACZY PYTAĆ O „ROZUMIENIE”?

Z rozumieniem zachowań, postępowania innych ludzi mamy do czynienia na co dzień. Mówimy na przykład: „Doskonale cię rozumiem. Nie mogłeś postąpić inaczej.” A kiedy indziej: „Zupełnie go nie rozumiem.

—    jak może się tak zachowywać?” W obu przypadkach, zarówno wówczas, gdy stwierdzamy, że kogoś doskonale rozumiemy, jak wtedy, gdy twierdzimy, że nie rozumiemy go wcale, wiemy już, co to znaczy „rozumieć”

—    rozumieć czyjś uczynek, czyjeś słowa, czyjeś pragnienia, a także rozumieć książkę czy list. Można powiedzieć: wiemy, co mamy robić, kiedy przychodzi nam kogoś rozumieć, i wiemy, co to znaczy go zrozumieć. Inna rzecz, że nie jest łatwo zdać sprawę z tego, co już jakoś wiemy, rozjaśnić ową wstępną wiedzę, opisać fenomen rozumienia.

Będę tu rozważał rozmaito próby filozoficznej interpretacji rozumienia. Oczywiście będzie mi chodziło

0    coś więcej niż wyjaśnienie znaczenia słowa „rozumieć”, co już samo w sobie jest zajęciem ciekawym

1    pożytecznym. Nie będzie to też wyłącznie analiza fenomenu rozumienia występującego w życiu codziennym. Stało się bowiem tak, iż w filozoficznej refleksji nad nauką nowożytną pojęcie rozumienia pełniło — i w pewnej mierze pełni do dzisiaj — kluczową rolę w sporze na temat wzajemnego stosunku nauk przyrodniczych i nauk humanistycznych. W tej długiej, żmudnej i zawikłancj dyskusji, w której przeciwnicy częściej mówili obok siebie niż do siebie, wiele jest rzeczy dziś już nas nie interesujących. Sądzę jednak,

5