CCF20091122025

ona program działania twórców naukowej utopii. Najbardziej znamienną cechą tego programu była dyrektywa, aby wszelkie problemy organizacyjne, wychowawcze czy kulturalne społeczności Walden Two mz-wiązywać stosując teorię wzmocnienia pozytywnego i inżynierię behawio-rystyczną. Zgodnie z tym kształcono młodzież według zasad inżynierii wychowania. Technologia zarządzania ułatwiała organizację przemysłu. Wreszcie rozpowszechniano kulturę, opierając się na osiągnięciach inżynierii kulturalnej. Każda czynność człowieka począwszy od najprostszych nawyków picia herbaty, a skończywszy na wychowaniu społecznym dzieci i młodzieży, była regulowana za pomocą wiedzy zgromadzonej przez be-hawiorystów.

W takim nierepresyjnym społeczeństwie szczególną rolę odgrywali uczeni, głównie psychologowie, którzy prowadzili badania stosowane. W laboratoriach Walden Two odkrywano nowe prawa zachowania, które natychmiast wykorzystywano w praktyce. Wprawdzie - w związku ze zbyt powolnym rozwojem psychologii - mieszkańcy utopii nie zawsze wiedzieli, jakie są odpowiedzi na ważne pytania, wiedzieli jednak, jak te odpowiedzi znaleźć; orientowali się, że nie tyle mądrość obiegowa i doświadczenie osobiste („wiedza gorąca”), co eksperyment i obserwacja naukowa („wiedza zimna”) pozwolą racjonalnie rozwiązać problemy społeczności.

3Nie byłoby rzeczą zbyt rozsądną przedstawienie całej organizacji społeczności Walden Two-, dlatego też ograniczę się jedynie do omówienia systemu wychowania. Dokonałem takiego wyboru nie dlatego, że uważam, iż system ten jest szczególnie oryginalny i fascynujący, lecz dlatego, że sprawy kształcenia ludzi są mi najbliższe.

W Skinnerowskiej utopii wychowanie było całkowicie organizowane i kierowane przez specjalistów, którzy doskonale poznali zasady wzmocnienia pozytywnego i inżynierii behawiorystycznej. Począwszy od urodzenia aż do okresu dojrzałości społecznej, dzieci i młodzież stykały się z opiekunami, wychowawcami, nauczycielami i psychologami, którzy systematycznie i planowo wykształcali u nich nowe wzory zachowań. Jest rzeczą inte-

70

A

resującą, że rodzice prawie nie brali udziału w wychowaniu dzieci. Okazało się bowiem, iż nie potrafią oni opanować dość skomplikowanych zasad wzmocnienia pozytywnego w stosunkowo krótkim czasie. Rezygnacja z wpływu rodziny stała się więc koniecznością. Nie można było powierzać losu dzieci laikom.

System wychowania był mniej zinstytucjonalizowany i mniej sztywny niż systemy istniejące w wielu krajach; twórcy Walden Two całkowicie odrzucili strukturę klasowo-lekcyjną i mało elastyczne programy nauczania. Zlikwidowali przepaść między szkołą a życiem; zajęcia odbywały się często w laboratorium, w ogrodzie czy w fabryce. Uczeń miał większą swobodę wyboru kierunku zainteresowań. Zgodnie z behawiorystyczną doktryną w procesie nauczania stosowano wzmocnienia pozytywne, a więc nagrody, takie jak uznanie i zachęta; jednocześnie wszelkiego rodzaju kary zostały całkowicie wyeliminowane z życia ucznia, nauczanie miało więc charakter nierepresyjny. Ta ostatnia innowacja radykalnie zmodyfikowała strukturę wychowania dzieci i młodzieży.

Kształcenie było permanentne. Zaczynało się ono w chwili urodzenia dziecka. W okresie niemowlęcym, a więc w pierwszym roku życia, dzieci były umieszczane w specjalnych pomieszczeniach, które można by nazwać „akwarium”. W takim akwarium wszystkie warunki były dokładnie kontrolowane; aklimatyzacja, wilgotność powietrza i temperatura w pełni odpowiadały potrzebom organizmu. Godny podkreślenia jest fakt, że w okresie niemowlęcym zupełnie nie ubierano dzieci; wyeliminowano pieluszki. Fakt ten miał doniosłe znaczenie rozwojowe. Przede wszystkim ułatwiał kształtowanie nawyków motorycznych; dziecko bardzo szybko uczyło się subtelnych ruchów trzymania i manipulacji przedmiotami. la pozornie drobna innowacja spowodowała przyspieszenie rozwoju dziecka. W akwarium znajdowały się zabawki i inne przedmioty przystosowane do wieku i możliwości niemowlaków. Już w tym okresie poddawano je treningowi według zasad inżynierii behawioralnej.

Dziecko wychowywane w akwarium było całkowicie bezpieczne; płakało wyłącznie wówczas, kiedy było chore. Nie znało lęku czy gniewu. Obce były mu napięcia emocjonalne i stany frustracyjne.