CCF20110308006

12 Wprowadzenie

byłoby wyodrębnienie kierunków studiów (oraz nauki oraz praktyki) pod kątem charakteru działalności organizacyjnej, np. politycznej, zarządczej, administracyjnej, a stąd kierunki: polityka bezpieczeństwa, zarządzanie bezpieczeństwem, administrowanie bezpieczeństwem itp.? Może dobrze byłoby dokonać kompilacji obydwu podejść? A może przeciwnie, zamiast dzielenia bezpieczeństwa według domen, obszarów, problemów należy je - zarówno w dydaktyce, jak i w praktyce oraz badaniach naukowych - łączyć, ujmować w sposób adekwatny do formy rzeczywistego przejawiania się zdarzeń, sytuacji - zintegrowany, całościowy, systemowy? Może trzeba przy tym odwrócić relacje między bezpieczeństwem wojskowym i cywilnym? A może priorytetem uczynić nie bezpieczeństwo państw, narodowe, ekonomiczne czy inne, lecz bezpieczeństwo ludzi"?

czy i w jakim stopniu absolwent każdego z aktualnych, wyalienowanych i niespójnych kierunków studiów rozumie i właściwie interpretuje oraz stosuje systemowo nadrzędną, ogólniejszą, wspólną problematykę całości bezpieczeństwa, bezpieczeństwa w ogóle, jako systemu? Czy wiedza ta jest zgodna i wystarczająca na poszczególnych kierunkach? Czy wybrana problematyka ogólna bezpieczeństwa nie powinna znaleźć się w standardach wszystkich kierunków kształcenia^{1 2 3}? Dlaczego zagadnienia ogólne, nadrzędne - teorii bezpieczeństwa, polityki bezpieczeństwa, strategii bezpieczeństwa, systemów politycznych -znajdujemy wyłącznic w standardzie bezpieczeństwa narodowego? Czy inżynierom bezpieczeństwa oraz specjalistom bezpieczeństwa wewnętrznego ta wiedza jest niepotrzebna? Ale też - czy realizatorom naszego bezpieczeństwa narodowego na pewno nie potrzeba wiedzy, umiejętności w zakresie inżynierii bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa wewnętrznego⁴? Czy nie kształcimy specjalistów „wycinkowych”, zamkniętych i zakodowanych wyłącznie w obszarach swoich specjalności, zdominowanych wąsko specjalistycznym (np. technokratycznym) podejściem, filozofią, paradygmatem? Przyjrzyjmy się w tym kontekście standardowym składnikom treści kształcenia np. na kierunku inżynieria bezpieczeństwa.

Dążąc do wyjaśnienia sygnalizowanych wątpliwości, podejmijmy próbę aposterio-rycznej identyfikacji kryteriów wyróżnienia rodzajów bezpieczeństwa skonkretyzowanych (szczegółowych narodowego i wewnętrznego oraz inżynierii bezpieczeństwa), a także bezpieczeństwa w ogóle, poprzez analizę treści przypisanych im w funkcjonujących od kilku lat standardach kształcenia na studiach pierwszego i drugiego stopnia. Ustalmy zgodność tego zestawu kierunków z wymaganiami logiki oraz strukturą teorii naukowej bezpieczeństwa, a także - z elementarnymi potrzebami praktyki⁵.

W tabeli umieszczone zostały zaczerpnięte z dokumentów źródłowych standardowe składniki treści kształcenia (podstawowe i kierunkowe), odnoszące się w całości lub w części do problematyki bezpieczeństwa danego kierunku. Wyróżnioną czcionką wskazano składniki odnoszące się wprost, w całości do danego kierunku, zawierające określnik zgodny z nazwą kierunku i domeną bezpieczeństwa.

Dodajmy, że składniki niewyróźnione, w zawartym w standardach opisie szczegółowym w bardzo różnej części, często minimalnej, odnoszą się do danego kierunku lub nie odnoszą się w ogóle, pozostając elementami wiedzy ogólnej, możliwej do kształcenia na wielu lub wszystkich kierunkach studiów, nie tylko związanych z bezpieczeństwem⁶.

Należy stwierdzić, że treści standardowe nic wskazują choćby w przybliżeniu obszaru przedmiotowego danego rodzaju bezpieczeństwa, jego specyficznego (konstytuującego) zakresu ani struktury.

Wyostrzając problem, można by postawić tezę, iż zmiana nazwy kierunku np. „bezpieczeństwo wewnętrzne” na „bezpieczeństwo powszechne" z zachowaniem standardowych składników treści nic wnosi żadnych praktycznie perturbacji, jest możliwa. Podobnie, zachowując standardy treści, można by kierunek „bezpieczeństwo narodowe” przekształcić na kierunek pod nazwą np. „propedeutyka bezpieczeństwa”.

Dlaczego tak się dzieje? Otóż podstawową, sygnalizowaną wcześniej przyczyną jest słabość naukowej teorii bezpieczeństwa na jej aktualnym poziomie ukształtowania. Podkreślmy twierdzenie w tym względzie podstawowe: warunkiem sine ąua non zdefiniowania jakiegokolwiek bezpieczeństwa, dowolnej jego domeny, funkcji, obszaru czy przedmiotu jest wyższy (niż aktualny) poziom i zakres ukształtowania naukowej teorii bezpieczeństwa w ogóle.

1

" Budzącą się świadomość konieczności takiego podejścia |K)twicrdza m.in. raport zespołu ekspertów powołanego na wniosek sekretarza generalnego Unii Europejskiej Javicra Solany. W raporcie tym, opublikowanym we wrześniu 2004 roku czytamy: „Instcad of dcfcating cncmics or pacifying warring parties, EU missions sliould focus on protccting cmlians. through law cnforccmcnt with the occasional usc of forcc. To carry out such missions, the Europcan Union nccds an inlcgratcd cml-military forcc ofl5 000 pcrsonnel, at least one third of whoin would be civilians wilii yarious Professional skills and cxpcrionccs’'.

W swobodnym przekładzie: „Zamiast walczyć z wrogami czy zaprowadzać pokój między walczącymi stronami, misja UE powinna koncentrować się na ochronie ludności cywilnej, poprzez egzekwowanie prawa, a niekiedy użycia siły. Dla realizacji tej misji UE potrzebuje zintegrowanych sil cywilno-wojskowych o liczebności 15 lys. ludzi, z czego co najmniej 1/3 stanowić będą cywilni specjaliści z różnych dziedzin". Za: Europę nccds a hurnan security doctrine, and a ncw civil miiitary furce, strona www londyńskiej szkoły nauk ekonomicznych i politycznych (LSE) (wyróżnienie - C.R.).

¹¹ Problem dotyczy nie tylko poziomu studiów wyższych, ale całego systemu edukacji narodowej i ponadnarodowej, wszystkich poziomów kształcenia, od najmłodszego wieku. Szerzej o tej kwestii m.in. C. Rutkowski (red.), Zarządzanie bezpieczeństwem jako problem nauki i dydaktyki szkoły wyższej, AON, Warszawa 2003.

2

Oceńmy, czy i w jakim stopniu zapisy-normy standardu np. bezpieczeństwa wewnętrznego zawarte w „Syl

3

wctcc absolwenta" („Absolwent powinien posiadać ogólną wiedzę z zakresu zagadnień społecznych i praw

4

nych tworzących podbudowę dla rozumienia istoty bezpieczeństwa wewnętrznego. Powinien rozumieć i umieć analizować zjawiska związane z bezpieczeństwem w skali globalnej, regionalnej, państwowej i lokalnej. Absolwent powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu nauk społecznych") realizowane są choćby tylko w wykazie „Ramowych treści kształcenia", w którym znajdujemy zaledwie jeden składnik nadrzędny wobec bezpieczeństwa wewnętrznego - „bezpieczeństwo państwa"... Szerzej kwestia została poruszona w ko-

5

mcntarzach wstępnych w: C. Rutkowski (red.), Leksykon terminologiczny podium bezpieczeństwu cywilnego, SGSP, Warszawa 2008.

^M Przytaczamy treści kierunkowe oraz podstawowe, bezpośrednio poświęcone bezpieczeństwu.

6

Zob. np. psychologia zagrożeń, geografia bezpieczeństwa, metodologia badań bezpieczeństwa mi kierunku bezpieczeństwo narodowe lub zwalczenie terroryzmu, zarządzanie w sytuacjach kryzysowych na kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Zob. leż psychologia i socjologia czy kontrola i audyt na kierunku inżynieria bezpieczeństwa.