B (44)

ŻURAW GDAŃSKI

Opracowanie graficzne i łeksłu

MAREK ZUZAŃSKI - GDAŃSK

Gdańsk jest jednym z najstarszych miast portowych w Polsce, Zachowało się w nim wiele zabytków architektonicznych z czasów średniowiecza, ale najbardziej charakterystycznym, podkreślającym portowy charakter miasta jest Żuraw.

Dawna obronna brama miejska, składająca się z dwóch okrągłych baszt, połączonych prześwitem bram-nym została przekształcona w dźwig portowy przez podwyższenie części środkowej i dobudowanie drewnianej konstrukcji, w której umieszczone zostały urządzenia dźwigowe. Były to dwa oddzielne bębny deptakowe napędzane przez więźniów, którzy wspinali się w ich wnętrzu.

Tego rodzaju zabytki należą w świecie do rzadkości. Gdański Żuraw jest największym z zachowanych średniowiecznych dźwigów portowych.

Żuraw spełniał dwie funkcje. Służył do wyładunku ciężkich towarów i do stawiania masztów na statkach wiślanych: szkutach, du-basach. Aby przybliżyć obraz Żurawia osiemnastowiecznego na makiecie umieszczono modele dubasa i galara, bardzo popularnych statków wiślanych. Właśnie one najczęściej występują na rycinach przedstawiających dawny Port Gdański.

Były to płaskodenne statki o kadłubie z poszyciem klepkowym, które wioząc towary z głębi kraju Wisłą do Gdańska płynęły z prądem bez masztu i żagla, natomiast trasę powrotną pokonywały wykorzystując siłę wiatru. Żuraw służył do podnoszenia masztów na tych statkach.

Gdański Żuraw pracował przez kilka wieków. O tym, że był budowlą dla portu niezbędną, świadczy fakt, że używano go jako dźwigu przed 1945 r.

Obecnie w adaptowanych wnętrzach Żurawia ma swoją siedzibę Centralne Muzeum Morskie. Zachęcamy wszystkich, których interesuje historia okrętownicfwa i żeglugi do odwiedzenia Żurawia. W licznych salach zgromadzono dużą ilość modeli dawnych statków śródlądowych, okrętów żaglowych i modeli współczesnych statków obrazujących rozwój polskiej floty handlowej.

DANE TECHNICZNE:

Wysokość — * 30 m

Szerokość — 30 m

Udźwig — 4 tony na wysokość 11 m

lub 2 tony na wysokość 27 m

Największa grubość murów (dolne

piętro) — 4 m

Makietę Żurawia oraz dubasa i galara opracowano w podziałcc 1:200.

UWAGI OGÓLNE

Do wykonania makiety potrzebne są ostre nożyczki do wycinania elementów, kilka żyletek, najlepiej ukośnie złamanych, którymi będziemy wycinali części oraz nacinali krawędzie załamań.

Do naszych celów nie nadają się żyletki typu „Polsilver”, gdyż podczas cięcia papieru bardzo szybko się tępią, poza tym nie dają się łamać w żądanym miejscu.

Musimy zaopatrzyć się w kilka kawałków tektury o grubości około 1 mm oraz w arkusz tektury grubszej około 2—2,5 mm formatu A-4 (strona „Małego Modelarza”). Potrzebna będzie pinceta do przytrzymywania małych elementów podczas klejenia.

Do zawieszenia haka i wykonania olinowania dubasa potrzebne będą czarne nici. Maszt dubasa wykonamy z uprzednio przygotowanego kawałka drewna np. z listewki sosnowej o przekroju 2x2 mm. Bardzo istotną sprawą jest dobranie odpowiedniego kleju. Nie zaleca się klejów wodnych, które dają spoinę nietrwałą. Najlepszy do klejenia naszej makiety będzie klej „Hermol”, który sprzedawany jest w tubach, ewentualnie kleje „Cri-stal-Cement” lub „Toxa-Cement”.

ZALECENIA OGÓLNE

1.    Przed przystąpieniem do budowy makiety należy dokładnie przeczytać opis wykonania.

2.    Wszystkie części należy wycinać środkiem linii obrysu.

3.    Linie zagięć trzeba nacinać delikatnie i z wyczuciem. Linie zagięć narysowane linią ciągłą nacinamy po stronie zadrukowanej, natomiast linie zagięć oznaczone linią przerywaną nacinamy po stronie nie zadrukowanej.

4.    Klejenie powinno być bardzo czyste. Brudne klejenie, nadmiar kleju wyciekającego ze spoin, zabrudzenie kolorowego druku powodują, że makieta wygląda bardzo nieestetycznie. Kleić należy bardzo starannie, zwracając uwagę na to, aby klej pokrył dokładnie tylko sklejki i nie poplamił części klejonej. Lepiej używać mniejszych ilości kleju, nie nakładać go na sklejki za dużo. Przed posmarowaniem spoiny klejem odpowiednie elementy należy przymierzyć, dopasować i sprawdzić, czy pasują do siebie.

5.    Części zostały ponumerowane w ten sposób, że najlepiej i najłatwiej sklejać ze sobą elementy według wzrastających numerów. Najpraktyczniej jest wycinać poszczególne elementy w miarę postępu budowy modelu. Jest to znacznie wygodniejsze niż wycinanie części „na zapas”, gdyż nie zachodzi obawa o zagubienie części i pomyłki przy sklejaniu.

6.    Uwaga: części oznaczone liczbami umieszczonymi w ramkach np. 3b należy przed wycięciem nakleić na tekturę. Części 33, 34 i 37 trzeba po wycięciu pomalować po stronie nie zadrukowanej czarnym tuszem i dopiero później montować.

OPIS SZCZEGÓŁOWY BUDOWY

Plany makiety składają się z trzech części.

Część pierwsza: podstawa makiety, detale o numerach od 01 do 06.

Część druga:    zawiera elementy

ponumerowane od 1 do 51. Jest to model Żurawia.

Część trzecia: numery od 101 do 118a — elementy, z których zbudujemy dubas i galar.

PODSTAWA

Część 01 (wkładka). Z grubej tektury (najlepiej 2—2,5 mm) wycinamy prpstokąt o wymiarach 280 x 187 mm. Na ten prostokąt naklejamy część 01 tak, aby wystające poza tekturę paseczki okleiły krawędzie tektury.

Część 02, 03 (ark. 5). Części te naklejamy na tekturę i po wycięciu przyklejamy w oznaczonych miejscach na części 01. Otrzymamy w ten sposób kratownicę nabrzeża (rys. 1).

Część 04 (ark. 5). Po zagięciu krawędzi i sklejek przyklejamy do