CCF2013101413

przymocowanych do wylotu lufy karabinu, niezdarnie celowali tymi samymi łuskami w Japonki, które natychmiast pochylały się i rozbiegały, podczas gdy zużyte łuski ze świstem przelatywały nad ich głowami, upadając po chwili na ziemię. Girard, zagorzały uczestnik zabawy „nastrasz skośnookich i patrz, jak skaczą”, trafił starą kobietę między łopatki i złamawszy jej kręgosłup, zabił ją. Był to typowy przypadek objęty przez Status of Forces Agreement (Umowa o statusie sił zbrojnych). Girard został postawiony przed sądem japońskim. Amerykanie byli przekonani, że zostanie on co najmniej ukrzyżowany. Przypadek ten wywołał oczywiście duże zainteresowanie w Stanach Zjednoczonych, szczególnie zaś podeksytował prasę. Wezwano amerykańskiego adwokata i rozpoczął się proces sądowy.

Girard, jak relacjonowała prasa, nie okazał skruchy, jego zachowanie przypominało zachowanie koguta gotującego się do walki. Wypiął pierś, napuszył się, uśmiechał i machał ręką w stronę reporterów. Prasa amerykańska, prawie bez wyjątku, rozniecała istniejące uprzedzenia, wykorzystując naturalną niewiedzę i lęki amerykańskiej opinii publicznej. Był to typowy przykład walki My kontra Oni.

Japończycy oniemieli. Jak zareagować, gdy ktoś nie ma najmniejszego pojęcia, jak należy się zachować w sądzie i stroi sobie żarty z uświęconej instytucji. Decyzja, jaką podjęli przyjrzawszy się zachowaniu Girarda i jego adwokata (który także był zupełnym ignorantem w tak ważnej i subtelnej kwestii, jaką są stosunki interkul-turowe) w czasie procesu, była zaskakująca: sędziowie umyli ręce od całej tej sprawy, ogłaszając oskarżonego niewinnym i wydając go rządowi Stanów Zjednoczonych z prośbą o repatriację bez możliwości ponownego postawienia stopy na ziemi japońskiej.

Oba systemy, amerykański i japoński, stanowią przykład sprawiedliwości funkcjonującej w wysokim i niskim kontekście. Japoński proces sądowy ma zupełnie inny cel niż amerykański. Z powodu swych cech inkluzywnych systemy HC unikają konfliktu zwolen-nik-antagonista, który jest tak charakterystyczny dla sądownictwa amerykańskiego. Systemy wysokiego kontekstu z definicji zwracają uwagę na większą liczbę faktów, co powoduje, że oskarżony, sędziowie, przysięgli, publiczność i poszkodowani znajdują się po tej samej stronie - w ujęciu idealnym - wspólnie starają się rozwikłać daną sprawę. Celem procesu sądowego jest dostarczenie oprawy dla przedstawienia, w którym władza pełni rolę swoistej kurtyny w przed-

stawieniu ukazującym oskarżonemu skutki przestępstwa. Proces sądowy stwarza ponadto oskarżonemu możliwość poprawnego zachowania i publicznego wyrażenia skruchy za naruszające porządek ; postępowanie, za spowodowanie nieporządku skutkiem nieprzestrze-| gania norm prawnych, czego oczekuje się od porządnych obywateli, i Funkcja procesu sądowego polega na umiejscowieniu przestępstwa w kontekście i na takim zaprezentowaniu go, aby przestępca mógł zobaczyć i zrozumieć konsekwencje swojego czynu. Najistotniejszą ,    sprawą jest, aby oskarżony okazał w wysokim stopniu skruchę,

j    Zachowanie Girarda, które zapewne przyniosłoby mu popularność

' w kraju, było z pewnością dla Japończyków głębokim afrontem.

Choć dawno zapomniano już o Girardzie, jego sprawa jest klasycznym wprost przykładem tego, co się dzieje przy okazji spotka-'    nia się w tych samych okolicznościach systemów wysokiego i niskiego

,    kontekstu, gdy nie wypowiadane, nie formułowane, ukryte zasady

}    decydujące o odbiorze informacji i o przebiegu relacji między ludźmi

|    pochodzą z przeciwnych krańców skali kontekstu. Były oczywiście

,    jeszcze inne, mniejsze i większe, nieporozumienia w czasie procesu

¹    Girarda, dotyczące zarówno kwestii politycznych, jak i etnicznych,

j    Nie zdając sobie z tego sprawy, Stany Zjednoczone występowały

J    w roli zwycięzców Japończyków. O ile wiem, nie zastanawiano się,

,    dlaczego amerykańscy oficerowie, którzy pozwolili żołnierzom na tę

⁾    zabawę w strzelanie granatami, nie zostali postawieni przed sądem

)    -jeszcze jeden ślad zachowania z niskiego kontekstu. Gdyby sytuacja

¹    taka miała miejsce w armii japońskiej, zapewne jeden z generałów

| podałby się do dymisji i - w dawnych czasach - popełnił harakiń.

>    W przypadku gdyby ciekawiło czytelnika, jaka jest różnica po-

'    między francuskim i japońskim kontekstem (skoro sądy w obu tych

,    krajach funkcjonują w wyższym niż w Stanach Zjednoczonych, kon-

>    tekście), odpowiadam, że kultura francuska jest mieszaniną sytuacji

j    wysokiego i niskiego kontekstu, podczas gdy w Japonii, przystępując

,    do rozwiązania jakiegoś problemu życiowego i mając do czynienia

'    z określonymi instytucjami, rządem i prawodawstwem, należy znacz-

'    nie więcej niż na Zachodzie wiedzieć o tym, co dzieje się na ukrytym

i    poziomie. Bardzo rzadko Japończyk będzie poprawiał nasz błąd lub

¹    wyjaśniał pewne sprawy. Oczekuje on od nas konkretnej wiedzy

i bardzo go drażni, gdy jej nie posiadamy. Japońska lojalność jest również dość specyficzna i ograniczona. Człowiek przystępuje do

i

i i

i

115