CCI00060 (2)

Osobę, która nie uzyskała pełnoletności, prawo cywilne określa jako małoletnią. Pozycja małoletniego w zakresie zdolności do czynności prawnych zależy od tego, czy ukończył on lat 13, czy też wieku tego nie osiągnął (por. § 4).

Należy zaznaczyć, że kwestia wieku osoby fizycznej może odgrywać rolę także poza sferą zdolności prawnej czy zdolności do czynności prawnych (np. tylko osoba małoletnia może być przysposobiona — art. 114 § 1 k.r. i op.).

3.    Płeć. Nie stanowi ona czynnika ograniczającego zdolność prawną. Ze względu jednak na różnice w konstrukcji zarówno fizycznej, jak i psychicznej — mężczyzny i kobiety, w ich sytuacji prawnej występują też pewne odmienności, przede wszystkim w sferze stosunków prawnorodzinnych.

Idei pewnego zróżnicowania sytuacji prawnorodzinnej kobiety i mężczyzny Sąd Najwyższy dał wyraz w orzeczeniu z 30.01.1953 r.¹⁸, wypowiadając pogląd, że w wypadku, gdy rodzice nie mogą wykonywać władzy rodzicielskiej wspólnie (np. po rozwodzie), wskazane jest, aby dziecko — zwłaszcza w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa — pozostawało pod pieczą matki ze względu na jej konstrukcję psychiczną i potrzeby dziecka. Idea ta jest wprawdzie kwestionowana przez organizacje ojców, ale nie sposób odmówić jej społecznej zasadności. Należy z naciskiem podkreślić, że kwalifikacje do wychowywania małego dziecka może mieć także ojciec oraz że w każdym wypadku tego rodzaju „sprzeczności interesów” ojca i matki sąd powinien z całą starannością badać i porównywać kwalifikacje wychowawcze i możliwości każdego z nich.

4.    Ubezwłasnowolnienie. Jest to instytucja, której zasadniczym skutkiem jest pozbawienie lub ograniczenie zdolności do czynności prawnych, dlatego zostanie ona bliżej przedstawiona w § 4. W tym miejscu należy jedynie podkreślić, że ubezwłasnowolnienie oprócz tego zasadniczego skutku — pociąga za sobą pewne ograniczenia zdolności prawnej. Zgodnie mianowicie z art. 11 § 1 k.r. i op. osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa (tzw. przeszkoda ubezwłasnowolnienia), nie może jej przysługiwać władza rodzicielska itp.

5.    Choroba psychiczna i niedorozwój u m y sł o w y. Niezależnie od tego, że powyższe anormalne stany psychiczne mogą być przesłanką ubezwłasnowolnienia, wywołują one również dalsze skutki (np. zakaz zawierania małżeństwa — art. 12 § 1 k.r. i op.). Zostaną one jeszcze omówione¹⁰.

6.    Obywatelstwo. Przynależność państwowa osoby fizycznej (obywatelstwo) jest w zasadzie okolicznością obojętną z punktu widzenia zdolności prawnej; jednakże niekiedy przepisy, które regulują pozycję prawną

'« OSN 1953. poz. 92.

¹⁹ Por. E. Wcngerek. W. Piotrowski: Ochrona zdrowia psychicznego. PiP 1975, nr 2.

163