68689 R5PC A str173

Ze zrozumiałych względów prawo cywilne wiąże uzyskanie zdolności do czynności prawnych z osiągnięciem pewnego wieku, a więc i pewnej dojrzałości życiowej. Polskie prawo cywilne przewiduje tu trzy możliwe sytuacje, mianowicie osoba fizyczna:

a)    ma pełną zdolność do czynności prawnych,

b)    ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

c)    nie ma zdolności do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą ukończenia osiemnastu lat. Wcześniej może uzyskać pełnoletność, a zatem i pełną zdolność do czynności prawnych dziewczyna, która na podstawie zezwolenia sądu wyjdzie za mąż. Sąd może udzielić takiego zezwolenia w ważnych przypadkach (np. ciąża), o ile dziewczyna ukończyła już szesnaście lat. Uzyskanej w ten sposób pełnoletności nie traci, nawet gdyby jej małżeństwo ustało przed ukończeniem osiemnastego roku życia.

Człowiek dysponujący pełną zdolnością do czynności prawnych może w granicach przewidzianych prawem cywilnym dokonywać wszelkich czynności i wywoływać na tej drodze zamierzone skutki prawne.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły trzynaście lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione.

Czynność prawna osoby posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych wymaga do swej ważności zgody przedstawiciela ustawowego tej osoby (rodziców, a w razie ich braku opiekunów), jeśli rozporządza ona swym prawem lub zaciąga zobowiązanie, w przeciwnym razie zgoda taka nie jest potrzebna. Umowy, czyli dwustronne czynności prawne, są ważne także wtedy, gdy post factum zostaną potwierdzone przez przedstawiciela ustawowego osoby małoletniej lub przez nią samą po dojściu do pełnoletności. W chwili zawarcia umowa taka ma postać tzw. czynności prawnej niezupełnej (negotium claudiccms) i jej ważność pozostaje jak gdyby w zawieszeniu; staje się ważna i to od chwili jej zawarcia (ex tunc), jeżeli zostanie potwierdzona¹⁰. Wyłączone, nawet za zgodą przedstawiciela ustawowego, jest dokonywanie takich czynności, dla których przepisy prawa cywilnego wymagają wyraźnie pełnej zdolności do czynności prawnych (np. sporządzenie lub odwołanie testamentu - art. 944 § 1 k.c.).

Bez zgody przedstawiciela ustawowego osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, rozporządzać swoim zarobkiem (ale nie przedmiotami nabytymi w zamian za zarobek^{1 2}), wreszcie rozporządzać przedmiotami majątkowymi oddanymi jej przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego użytku, np. miesięczną kwotą na drobne wydatki. Do tej ostatniej kategorii rzeczy nie będzie już natomiast należało

173

1

¹⁰    Por. w tej kwestii uwagi A. Woltera, Prawo cywilne .... s. 153.

2

   Ten zakres uprawnień osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych graniczy blisko z prawem pracy, które zezwala na zatrudnienie - na specjalnych warunkach - począwszy od ukończenia 15 roku życia (art. 190-206 k.p.).