CCI00063 (2)

Jeszcze prawo osobowe z 1945 r. mówiło o zdolności do działań prawnych. Natomiast zarówno w przepisach ogólnych prawa cywilnego z 1950 r„ jak i w kodeksie cywilnym została przyjęta koncepcja węższa — zdolność do czynności prawnych (por. dział I k.c.).

Tak zawężona regulacja nasuwa pytanie, jak należy oceniać inne działania prawotwórcze podmiotu prawa aniżeli czynności prawne. Kwestię tę częściowo rozwiązują przepisy szczególne, przy czym czynią to bądź przez odwołanie się do przepisów o zdolności do czynności prawnych, bądź przez powołanie do życia regulacji samodzielnej. Jako przykład odwołania się do przepisów o zdolności do czynności prawnych może posłużyć powołany już art. 899 § 1 k.c., z którego m.in. wynika, że darczyńca może obdarowanemu przebaczyć jego przewinienia, jeżeli ma zdolność do czynności prawnych. Natomiast przykładu samodzielnego uregulowania dostarcza art. 426 k.c., w myśl którego małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Jak się zdaje, jako zasadę działającą w wypadku braku uregulowania szczególnego (np. gdy chodzi o nabycie posiadania) należy przyjąć, że inne działania — aniżeli czynności prawne zobowiązują działającego, jeżeli działał z dostatecznym rozeznaniem tego, co czyni²². Nie jest też wyłączone posłużenie się analogią do przepisów o zdolności do czynności prawnych.

II. Według polskiego prawa cywilnego osoba fizyczna może:

1)    nie mieć zdolności do czynności prawnych;

2)    mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych;

3)    mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

O tym. do którego z tych zakresów zdolności do czynności prawnych należy zaliczyć osobę fizyczną, decyduje przede wszystkim jej wiek. Ponadto wpływ na zakres zdolności do czynności prawnych ma: 1) ubezwłasnowolnienie; 2) ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie, na czas jego trwania, tzw. doradcy tymczasowego dla osoby, która ma być ubezwłasnowolniona (art. 549 § 1 k.p.c.)²³; 3) zawarcie przez kobietę małoletnią małżeństwa w wypadkach przewidzianych w art. 10 § 1 k.r. i op.²⁴

Żadne inne okoliczności nie mają według prawa polskiego wpływu na zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej; dotyczy to w szczególności stanów psychicznych, wyłączających świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. jak choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zakłócenia czynności psychicznych. Począwszy od kodeksu

²²    Por. J. Ignatowicz: Ochrona posiadania. Warszawa 1963, s. 54.

²³    Sam fakt. że wszczęte zostało postępowanie o ubezwłasnowolnienie, nic ma wpływu na zdolność do czynności prawnych, jeżeli nic ustanowiono doradcy tymczasowego; por. orz. SN z 7.03.1964 r.. OSN 1965. poz. 12.

¹⁴ Por. E. Drozd: Uzyskanie pelnoletności przez zawarcie małżeństwa, NP 1969, nr 7 — 8, s. 1109.

166