CCI00071

wania. Ustrojodawca włoski wprowadził natomiast konstytucyjny obowiązek głosowania (art. 48 ust. 2). We włoskiej literaturze prawniczej spotyka się stanowisko, że „obowiązek obywatelski” to przeciwieństwo obowiązku moralnego, a także prawnego. Sankcje za niewykonanie tego obowiązku prawo włoskie przewiduje znikome. Skutkują one wywieszeniem wykazu takich wyborców na okres jednego miesiąca w rejestrze gminy, z adnotacją, że nie głosował. Identyczną adnotację wprowadza się do treści zaświadczenia o moralności wysta-

1 7

wianego obywatelom raz na pięć lat.

Regularnie natomiast odnotowywanym we Włoszech zjawiskiem jest wysoka frekwencja wyborcza, którą traktuje się powszechnie nie jako konsekwencję obywatelskiego obowiązku głosowania, ale dużego zaangażowania politycznego wyborców.

Zasady prawa wyborczego ulegały w okresie powojennym ewolucji. Początkowo system wyborczy opierał się na zasadzie proporcjonalnego rozdziału mandatów, zasada ta jednak została zniesiona w r. 1953 przez oszukańczą ustawę wyborczą (legge trujfa), która wprowadziła system większościowy i tzw. premię większościową. Polegała ona na tym, że partia lub kilka partii, które zawarły porozumienie i stworzyły blok wyborczy, uzyskując bezwzględną większość głosów (czyli choćby jeden głos powyżej 50%), otrzymują aż 65% mandatów. Natomiast jeśli ani partia, ani tym bardziej blok takiej większości nie osiągnęły, wówczas mandaty podlegały podziałowi według zasady proporcjonalności, czyli postanowienia omawianej ordynacji wyborczej w sposób jednoznaczny naruszały zagwarantowaną w art. 48 Konstytucji zasady równości wyborów.

Zastosowanie tej ustawy w praktyce (czerwiec 1953) wyborczej nie przyniosło spodziewanych rezultatów, gdyż listy zblokowane nigdzie nie zdołały uzyskać bezwzględnej większości. Krytyka zaś przyjętych w ustawie z r. 1953 rozwiązań prawnych doprowadziła do przygotowania reformy prawa wyborczego. Dokonało się to w drodze uchwalenia nowej ordynacji wyborczej z 16 maja 1956 r. Przywracała ona zasadę proporcjonalności i dokonała innych modyfikacji, z których najważniejsze to: 1) listy kandydatów zgłaszać mogły tylko partie polityczne, 2) spisy wyborców były sporządzane z urzędu co roku w październiku, 3) głosowanie odbywało się na partie polityczne, z tym że wyborca mógł dawać wyraz swym preferencjom, dokonując zmiany kolejności kandydatów na liście, 4) okręgi wyborcze były wielomandatowe - ogólna liczba deputowanych wynosi 630, 5) liczba mandatów w okręgu wyborczym była ustalana odpowiednio do liczby mieszkańców, 6) niewykorzystane w okręgach liczby głosów poszczególnych partii sumowało się w skali kraju. W tej też skali dokonywało się rozdziału mandatów nieobsadzonych, a w czynności tej uczestniczyły partie, które w okręgu zdobyły przynajmniej jeden mandat oraz 300 tys. głosów.

Pewne odmienności uregulowań występowały w wyborach do Senatu, w których stosowany był system mieszany. Okręgi były jednomandatowe, przy czym kandydować można było jednocześnie w kilku, ale nie więcej niż trzech

¹⁷ Zob. J. Zakrzewska, Ustrój..., s. 75.

76