CCI00073

Warto również dodać, że ostatnie wybory do Izby Deputowanych ukazały jeszcze jedną wadę obecnej ordynacji wyborczej. Pozwala ona bowiem jednemu kandydatowi na kandydowanie w więcej niż jednym okręgu wyborczym. Konsekwencją tego było uzyskanie przez 13 posłów mandatów w dwóch okręgach.

Jak dotąd, mandaty te - nazwane zostały przez prasę „mandatami widmami” - nie zostały obsadzone. Wszystko wskazuje na to, że nie zostaną w tych okręgach przeprowadzone wybory uzupełniające, za sprawą niedawnych zmian w konstytucji. Przewidują one, że 12 mandatów do Izby Deputowanych jest wybieranych z okręgów poza granicami Republiki Włoskiej. Analogicznie obsadzanych będzie 6 mandatów senatorskich.

Wybory nie są jedyną formą udziału obywateli w realizacji władzy państwowej. Konstytucja wprowadza bowiem, obok przedstawicielstwa, także pewne instytucje demokracji bezpośredniej, a mianowicie referendum i ludową inicjatywę ustawodawczą.

Zgodnie z postanowieniami ustawy zasadniczej referendum dopuszczalne jest zarówno w sprawach konstytucyjnych, jak i dotyczących ustaw zwykłych. Z inicjatywą przeprowadzenia rewizji konstytucji w drodze referendum mogą wystąpić: jedna piąta deputowanych lub senatorów bądź też pięć rad regionalnych albo 500 tysięcy wyborców, z tym że wniosek taki powinien być przedstawiony w okresie trzech miesięcy od ogłoszenia ustawy konstytucyjnej (art. 148). Przeprowadzenia referendum w sprawie ustaw zwykłych może zażądać 500 tysięcy wyborców bądź pięć rad regionalnych. Mamy zatem do czynienia z referendum o charakterze fakultatywnym, z powołanych przepisów konstytucji wynika zaś, że może ono dotyczyć wyłącznie aktów prawnych już uchwalonych i obowiązujących, a nie projektów ustaw. Tak więc wyborcy mogą tą drogą spowodować uchylenie obowiązującego aktu prawnego.

Konstytucja wyłącza wyraźnie możliwość stosowania referendum w odniesieniu do ustaw budżetowych, podatkowych, amnestyjnych, a także upoważnień do ratyfikacji umów międzynarodowych.

W wykonaniu zapowiedzi konstytucyjnej ustawę o referendum parlament uchwalił dopiero 25 maja 1970 r. - określa ona tryb jego przeprowadzania. Prawo udziału w referendum mają wszyscy obywatele uprawnieni do wyboru Izby Deputowanych, czyli po ukończeniu 18 lat. Wniosek poddany pod referendum jest przyjęty, jeśli w głosowaniu wzięła udział większość uprawnionych i jeśli uzyskał on większość ważnie oddanych głosów (art. 75 ust. 2 i 3). Referendum odegrało istotną rolę we współczesnej historii Włoch, w szczególności w zakresie zmiany systemu politycznego. Szczególnie istotne okazało się pierwsze referendum z r. 1974 w sprawie dopuszczalności rozwodów oraz z r. 1993 w sprawie finansowania partii politycznych i prawa wyborczego do Senatu. Często zarządzano jednak referenda w sprawach, o których w innych krajach rozstrzyga parlament (jak np. godziny otwarcia sklepów). Doprowadziło to do „zmęczenia” Włochów tą instytucją demokracji bezpośredniej. Dlatego też referenda w roku

78