CCI00118 (2)

§ 4. SYSTEMATYKA POLSKIEGO PRAWA

CYWILNEGO

I.    Prawo cywilne obejmuje tak rozległy zakres stosunków społecznych, że możliwy i celowy jest dalszy podział tego prawa na działy. Dość powszechnie przyjęty jest w doktrynie polskiej tradycyjny podział na³⁷:

1)    część ogólną.

2)    prawo rzeczowe.

3)    prawo o zobowiązaniach,

4)    prawo rodzinne,

5)    prawo spadkowe,

6)    ponadto nowoczesne prawo cywilne obejmuje swą regulacją tzw. prawa na dobrach niematerialnych, tzn. przede wszystkim prawo autorskie i prawo wynalazcze; dział ten stanowi więc szóstą część prawa cywilnego.

Oczywiście w przypadku przyjęcia poglądu o samodzielności prawa rodzinnego, należałoby prawo to wyeliminować z powyższego zestawienia.

II.    Wyodrębnienie części ogólnej jest uzasadniane zwykle argumentami natury techniczno-celowościowej; do części ogólnej zalicza się wszystkie te normy cywilnoprawne, które — przynajmniej w zasadzie — regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. Takie „wyjęcie przed nawias” zasad wspólnych ma tę dogodność, że zwalnia od potrzeby ich powtarzania przy regulowaniu poszczególnych instytucji cywilnoprawnych. Wydaje się jednak, że zwłaszcza z punktu widzenia kodyfikacyjnego wysunięcie na pierwszy plan części ogólnej ma jeszcze głębsze uzasadnienie; część ogólna bowiem jest tą klamrą, która spina w jedną całość normy cywilnoprawne rozrzucone w dużej liczbie aktów normatywnych i umożliwia ich stosowanie w praktyce według jednolitych zasad.

Ponadto w księdze I kodeksu cywilnego, a więc w dziale obejmującym część ogólną, zostały zawarte przepisy o tzw. dobrach osobistych (w ramach przepisów o osobach fizycznych, o czym będzie mowa w rozdz. VII. § 8).

III.    Przepisami prawa rzeczowego unormowane są te społeczne formy korzystania z dóbr majątkowych, w których występują łącznie dwie następujące cechy:

³⁷ Jest tzw. sysicm pandektowy. wykształcony w doktrynie niemieckiej w XIX w. na tle naukowych opracowań prawa rzymskiego w postaci, w jakiej to prawo obowiązywało współcześnie na skutek recepcji w Niemczech (tzw. usus modemus pundeclorum). System ten został przyjęty w niektórych nowszych kodeksach (np. kodeks cywilny niemiecki z 1986 r.). Nic odpowiada on w pełni aktualnemu stanowi prawa cywilnego, skoro nic uwzględnia później powstałych działów, jak prawo autorskie czy wynalazcze. Polski kodeks cywilny, jak o tym będzie mowa w rozdziale III. § I. w zasadzie rccypował sysicm pandektowy. z pominięciem jednak prawa rodzinnego.

35