CCI20101007000 (9)

Zamierzonym celem stosowania pestycydów jest niszczenie (zabijanie) lorm cia niekorzystnych lub szkodliwych dla człowieka. Założeniem idealnym jest Ina wybiórczość działania, tj. niszczące — toksyczne dla niepożądanych form, •szkodliwe dla człowieka i pożytecznych zwierząt, owadów i roślin. W praktyce .azalo się to nieosiągalne.

Badania doświadczalne wykazały szkodliwy wpływ pestycydów na większość gamzmów żywych, w tym także ludzi. Wzrastające możliwości analityczne ykazaly, że człowiek i wszystkie organizmy są narażone na wpływ różnych dawek ;stycydów. Od dużych w warunkach awaryjnych do małych, często na poziomie opuszczalnym, ale szeroko rozpowszechnionych o nieprzewidzianych skutkach dległych. Daje to tej grupie związków specjalną pozycję, także w klasyfikacji jksykologicznej.

Pestycydy we współczesnym ujęciu są zaliczane do środków chemicznych wysokim stopniu ryzyka zagrożenia toksykologicznego. Użytkowanie ich w każ-ym przypadku wymaga rozważenia i wyboru między korzyścią a doraźnym odległym niebezpieczeństwem.

Potencjalne niebezpieczeństwa dla człowieka i biosfery związane ze stosowa-licm pestycydów są wielokierunkowe. Wynikają one z działania substancji iktywnych i izomerów stanowiących ich zanieczyszczenia, użytkowych postaci irostych i złożonych, metabolitów powstających w organizmie lub w wyniku ransformacji środowiskowej. Synergizm działania z rozpuszczalnikami, lekami, kladnikami organizmu i biosfery często powoduje wielokrotne zwiększenie tok-.yczności. Duże znaczenie ma także fakt, że wiele związków jest wprowadzanych do iżytku tylko po niepełnej ocenie toksykologicznej.

-16-2-—

Zagrożenie dla ludzi i zwierząt

Zagrożenie bezpośrednie dla ludzi i zwierząt ze strony pestycydów stanowią:

1.    Zatrucia ostre: awaryjne zawodowe i środowiskowe, a także omyłkowe świadome;

2.    Zatrucia przewlekłe: w wyniku kumulacji małych dawek pestycydów • organizmie, a także kumulacji czynnościowej;

3.    Skutki odległe:

a)    genotoksyczne mutagenne teratogenne rakotwórcze,

b)    neurotoksyczne: ośrodkowe i obwodowe,

c)    immunotoksyczne,

d)    cmbriotoksyczne, upośledzenie rozrodu i rozwoju,

c) wpływ na gospodarkę hormonalną organizmu i przebieg procesów cn-ymalycznych.

'.JN.Uł 1C/.1 IW.>LI pv »* Olu .........

liczne i wynikaj;! z powszechnego stosowania w różnych dziedzinach piacy i żytu człowieka. Mogą one być:

a)    systematyczne — związane z pracą zawodową przy produkcji, konfekcjonowaniu, transporcie; również przy stosowaniu przez wyspecjalizowane ekipy w rolnictwie, akcjach sanitarnych i przcciwcpidemicznych,

b)    okresowe — przy użytkowaniu indywidualnym w gospodarstwach rolnych i domowych w wyniku niewłaściwego stosowania, przechowywania czy omyłkowego spożycia,

c)    przypadkowe — w wyniku niezamierzonego zetknięcia się z pestycydami w różnych okolicznościach, np. rozlania lub omyłkowego spożycia,

d)    rozmyślne — po spożyciu lub podaniu w celach samobójczych lub przestępczych.

W tych okolicznościach najczęściej powstają zatrucia ostre, nie można jednak wykluczyć długotrwałego działania pestycydów, zwłaszcza podczas narażenia systematycznego.

Epidemiologia zatruć ostrych pestycydami wskazuje na znaczną ich liczbę we wszystkich krajach świata. Według danych Komitetu Ekspertów ds. Insektycydów średnia światowa liczba przypadków zatruć ostrych wynosi ok. 500 000 rocznie przy 1% śmiertelności. W latach 1969-1984 liczba zatruć pestycydami w Polsce zwiększyła się z 3 do 6,5% ogólnej liczby zatruć. Zarejestrowana liczba zgonów w latach 1976-1984 wynosiła 8,8, a nawet 207c w 1980 r. Dane z ostatnich lat wskazują, że liczba zatruć pestycydami w Polsce wykazuje zmienność w poszczególnych okresach. W latach 1989-1990 wyniosła ona 3,1% ogólnej liczby zatruć. Natomiast w latach 1994-1995 tylko 1,7%. Notuje się także znaczące zróżnicowanie regionalne wahające się w zestawieniach 9 istniejących ośrodków ostrych zatruć od 1% w regionie łódzkim do 9,9% w warszawskim. (Dane Centrum Informacyjnego Instytutu Medycyny Pracy w Lodzi). W wielu krajach świata zanotowano przypadki masowych zatruć ostrych pestycydami, najczęściej w wyniku spożycia skażonej żywności, jak mąka czy zaprawiane środkami grzybobójczymi ziarno siewne. Można wymienić Irak, gdzie zatruciu uległo 321 osób, z których 35 zmarło. Najczęstszą przyczyną ostrych zatruć były silnie działające insektycydy z grupy związków fosforoorganicznych oraz fungicydy rtęcioorganicznc. Rzadziej insektycydy polichlorowe i pestycydy innych grup.

. Zatrucia przewlekle'pestycydami stanowią odrębne zagadnienie. Mogą one mieć charakter zawodowy i środowiskowy. Obserwacje epidemiologiczne wykazują zwiększoną częstość występowania zaburzeń neurologicznych, sercowo-naczynio-wych i metabolicznych, a także chorób nowotworowych, wad wrodzonych i uczuleń u określonych grup pracowników zakładów produkujących pestycydy i ekip agrochemicznych. Przypadki te mają jednak ograniczony zasięg, są łatwiejsze do zidentyfikowania i zapobiegania. Sprzyja temu zorganizowany system kontroli i przemysłowej opieki zdrowotnej.

Zatrucia przewlekle pestycydami o etiologii środowiskowej mają podstawowe znaczenie. Zagrożenie dotyczy całej populacji bez względu na pleć, wiek czy rejon geograficzny. Wystarczy wspomnieć, że pozostałości pestycydów chlorowanych są wykrywane w zapasowej tkance tłuszczowej Eskimosów. Przyczyną takiej sytuacji jest ogólnoświatowe skażenie pestycydami wszystkich ekosystemów środowiska — powietrza, wody, w tym wody pitnej, i gleby. Poślednio przedostają się one do