Chemia13

Wstęp

Iw<>i< /<i działalność człowieka

N.Ulk.l

Technika

Podczas nauki w szkole podstawowej i gimnazjum poznawaliście stopniowo wiele dziedzin działalności i twórczości człowieka. Zarówno w zamierzchłej przeszłości, jak i obecnie ludzie odkrywają prawa przyrody, tworzą dzieła sztuki, konstruują nieznane wcześniej urządzenia, otrzymują i stosują nowe substancje i materiały. To tylko nieliczne przejawy trzech wielkich dziedzin twórczej działalności człowieka: nauki, sztuki i techniki. Są one ze sobą powiązane i często inspirują się nawzajem. Oddziaływanie to zachodzi nierzadko w sposób pośredni, trudno dostrzegalny i nie zawsze uświadamiają je sobie nawet twórcy w poszczególnych dziedzinach.

Jako przykład niech posłuży nam rozwój technik malarskich. Pierwotni artyści stosowali bardzo ograniczoną paletę pigmentów (zaledwie kilka barw), posługując się łatwo dostępnymi materiałami, takimi jak zmielona kreda, sadza, sproszkowane minerały żelaza. Od czasów starożytnych rozwijały się techniczne umiejętności człowieka oraz jego wiedza o otaczającym go święcie - stosowano coraz więcej barwników i pigmentów, otrzymując je z minerałów: miedzi, niklu, ołowiu czy kobaltu. Obecnie w malarstwie stosuje się głównie barwniki syntetyczne.

Pozostawmy teraz sztukę i technikę, które będziecie poznawać stopniowo na lekcjach różnych przedmiotów, i zajmijmy się nauką, a właściwie naukami, jako tymi formami działalności ludzi, które pomagają w poznawaniu i zrozumieniu otaczającego nas świata, nas samych i relacji pomiędzy nami a otaczającym światem. W bardzo dużym uproszczeniu nauki te można podzielić na nauki humanistyczne, formalne i przyrodnicze.

Nauki humanistyczne to, między innymi, historia, etyka, filozofia, prawo. Ich przedmiotem jest człowiek jako część społeczeństwa. Niektóre z nich posiadają starożytny rodowód, inne w formie obecnej powstały niedawno, a jeszcze inne współcześnie wydzieliły się lub dopiero wydzielają jako odrębne i ukształtowane dziedziny, na przykład logistyka - nauka o sprawnym zarządzaniu oraz organizacji różnorodnych przedsięwzięć, i socjotechnika czyli nauka o sposobach oddziaływania na grupy społeczne.

Nauka (pojmowana ogólnie)

Nauki formalne są oparte na założeniach pierwotnych, nazywanych pewnikami lub aksjomatami. Zaliczamy do nich przede wszystkim matematykę, ale również logikę i informatykę.

Nauki przyrodnicze badają przyrodę, czyli całą otaczającą nas rzeczywistość. Bardzo wiciu składników, procesów i zjawisk przyrody nic można do strzec gołym okiem, usłyszeć ani od*vm Im p<. i, d nio w żaden inny sposób za i><>mi• • • o ¹¹¹ Iovn

I 'i >11 ze buc ',,i do Urn od pi iw u i li m urządzenia mik roskopy. Ulr.l.i ipy,

»li Icklory promieniowania i imir przyrządy badawcze, czasami bardzo I (implikowane, złożone i kosztowne.

Nauki przyrodnicze to liz.yka, chemia, biologia, aslronomia i geogra I u Każda z lyeli nauk ma własny zakres badan, choć często współdziała |,| ze soki, badając le same lub podobne obiekly. Wspólna cecha nauk pi zyioduiczych jesl korzystanie z. matematyki, a ostatnio z informatyki.

Ponieważ w tym podręczniku będziemy zajmować się chemia, spro I o 11 my określić, co dokładnie jest przedmiotem jej zainteresowania. Są In substancje chemiczne - ich skład, budowa, właściwości i przemiany, i także ciekły tych przemian i warunki, w jakich one zachodzi). A czym \\ lalom razie sa substancje? W dużym uproszczeniu można je określić l. i k o | ci 111 a z form istnienia materii, inne zaś formy to promieniowanie l.oi puskulai ne (czyli takie, które stanowi strumień bardzo szybko poru n|;|eych się cząstek) czy też. promieniowanie falowe.

( licmia jest bardzo rozlegli) nauką przyrodniczą i w trakcie jej rozwo

......ozna wyodrębnić kilka etapów: od prachemii przez alchemię, której

I ics można oszacować mi koniec X VI wieku, do coraz bardziej racjonal iii | nauki bazujŁ)cej na doświadczeniu. Taką nauką była na przykład tak wami jalrochemia Paracelsusa (której cel stanowiło głównie poszuki \ mię leków). Ostatni etap obejmuje okres od powstania chemii nauko m | (w drugiej połowie XVIII wieku) do chwili obecnej.

Najwcześniej, bo już w XVIII wieku, nastąpił podział na chemię organu/ną i nieorganiczną. Na początku XIX wieku wydzieliła się chemia uuililyc/na (która zajmuje się analizą jakościową i ilościową substancji). V di ugiej połowie XIX wieku, jako odrębna dyscyplina wiedzy, powsta-I i ( licmia fizyczna (badająca m.in. przemiany fizyczne różnych substancji i /wiązane z tym efekty energetyczne). Prawie równocześnie wydzieliła su chemia techniczna, czyli technologia chemiczna. Stosunkowo późno powstały takie dziedziny chemii, jak: chemia teoretyczna- na przełomie \l\ i XX wieku - czy chemia jądrowa, która powstała w tym samym ok i esic, po odkryciu zjawiska promieniotwórczości. W końcu XX wieku powstały i nadal rozwijają się bardzo dynamicznie takie dyscypliny, jak u.i przykład chemia bionieorganiczna (określająca rolę i znaczenie tzw. mikroelementów, czyli pewnych pierwiastków sprzyjających procesom biologicznym, np. miedzi, manganu, cynku i wielu innych).

leszcze inny podział chemii zaproponował Linus Pauling, jeden z. naj większych uczonych XX wieku - dwukrotny laureat Nagrody Nobla. Po daje on dwa główne aspekty chemii: chemię opisową, której zadaniem jesl odkrywanie oraz zestawianie faktów chemicznych, i chemię teoretyczną. polegającą na formułowaniu teorii, które po zweryfikowaniu lą e/ą le fakty i wiążą w system.

( Mieniu w chemii coraz większą rolę zaczyna odgrywać zastosowanie li elmik komputerowych I >użc możliwości obliczeniowe komputeiow no, w ,il.i|.l na |) i / \ I I ■ i d im u li li tu ,u bnilowi, nowytli, uirr.l im |. o V* h