choroszy 4

94

94

Rys. 4.5. Ustalanie dysku

rzchni czołowej umieszcza się trzy punkty oporowe a. Punkty te pozbawiają przedmiot trzech stopni swobody, a mianowicie przemieszczanie wzdłuż osiy i obrotu wokół osi x i z. Dwa punkty oporowe b, stykające się z powierzchnią walcową, odbierają przedmiotowi dwa dalsze stopnie swobody, tzn. przemieszczenia wzdłuż osi x i z. Związanie ostatniego stopnia swobody, tj. obrót wokół własnej osiy, zapewnia punkt oporowy c, umieszczony na powierzchni rowka wpustowego (rys. 4.5). Zaznaczyć należy, że czołowa powierzchnia krążka określa kierunek jego osi, natomiast powierzchnia walcowa spełnia zadania środkowania, przy czym - podobnie jak w przypadku ustalania długich wałków - używa się do tego celu przede wszystkim pryzmy.

Szczególnym przypadkiem ustalania jest osiowanie. Stanowi ono ustalenie przedmiotu względem osi powierzchni obrotowej, dookoła której będzie on wykonywał ruch obrotowy podczas obróbki.

Należy podkreślić, żeprzestalanie przedmiotu, czyli pozbawienie go dwukrotnie tego samego stopnia swobody, może spowodować jego odkształcenie. Nadmierna liczba punktów nie wpływa ujemnie na wynik obróbki tylko wtedy, gdy powierzchnie ograniczające ten sam stopień swobody znajdują się w ściśle określonym względem siebie położeniu. Zachowanie tego warunku powoduje wzrost kosztu wykonania. Niespełnienie tego warunku może natomiast spowodować niewłaściwe ustalenie przedmiotu lub jego odkształcenie. Na przykład poprawnie można ustalić położenie korbowodu według powierzchni czołowych A, wiążących trzy stopnie swobody, powierzchni otworu B za pomocą krótkiego kołka, odbierającego dwa stopnie, i kołka oporowego C, pozbawiającego przedmiot ostatniego stopnia swobody (rys. 4.6). Przestalenie natomiast wystąpiłoby wówczas, gdyby na przykład zamiast krótkiego kołka w otworze B zastosowano kołek długi. Taki kołek wiązałby cztery stopnie swobody analogicznie do wałka długiego ustalonego w pryzmach. Przy niedostatecznie dokładnej prostopadłości osi otworu do płaszczyzny A-A nastąpiłoby albo ugięcie się kołka, albo odkształcenie korbowodu (rys. 4.6b,c).

Niekiedy podczas ustalania przedmiotu można nie odbierać mu pewnej liczby stopni swobody i_n nie związanej z wynikiem obróbki, jedynie tylko odebrać liczbę stopni swobody i_a = 6 - i_n. Na rysunku 4.7 przedstawiono schematycznie operację szlifowania płaszczyzny przedmiotu na szlifierce ze stołem magnetycznym. W celu uzyskania wymiaru wynikowego H można podczas ustalania położenia przedmiotu nie odbierać