CIMG4161

Tabela 26. Istota immunologicznej odpowiedzi na wirusowe szczepionki atennowane i inflktywowj_0e,

Reakcja immunologiczna w zależności od drogi podania i typu szczepionki

Charakter odpowiedzi	parenteralna		doustna lub dooddechowa (błona śluzowa)
	atenuo- wana	inakty- wowana	atenuo- wana	in aktywowana
Immunologiczna odpowiedź podobna jak w zakażeniu naturalnym	±	_	+
Powstanie odpowiedzi systemowej	+	+	+	±
Utrzymanie się odpowiedzi systemowej	+	±	+	-
Wykrycie antygenu wirusowego na po-
wierzchni błony śluzowej	±	—	+	±
Powstanie odporności „sekrecyjnej”	±	±	+	±
Utrzymywanie się odporności „sekrecy-
jnej”	±	-	+	|
Wytworzenie się odporności sekrecyjnej na innych błonach śluzowych i w mleku	+		+	±
Osłona przeciw naturalnym infekcjom
błony śluzowej	±	-■7	+	+
Osłona przeciw zachorowaniu po na tu-
ralnej infekcji	+	+	+	+
Rozwój odporności środowiskowej w następstwie rozprzestrzenienia się szczepionki do kontaktów			+
Możliwość aężkich zachorowań po na-
tu ralnej infekcji	rr ~T- .		i

• Wg: P. L. Ogra i R. Garofalo, 1990.

+ - zawsze; ± — sporadycznie; — brak.

problemy etyczne, które powinny być uwzględniane w każdym społeczeństwie ceniącym wartości humanitarne. Nie ma wątpliwości, że w każdym przypadku szczepienia są również korzystne ekonomicznie (tab. 27).

SZCZEPIONKI STOSOWANE

W tab. 28 zestawiono stosowane od lat szczepionki wirusowe o podstawowym znaczeniu dla mieszkańców naszego obszaru geograficznego.

Opracowanie tych szczepionek umożliwiły następujące osiągnięcia naukowe; poznanie warunków namnażania wirusów in vitro — w późniejszym okresie dotyczyło to również szczepionek przeciwko ospie i wściekliźnie, pierwotnie otrzymanych doświadczalnie bez znajomości wirusów; poznanie budowy wirusów oraz ich właściwości chorobotwórczych i immunogennych. Istotnym kro-

Różyczka wrodzona (USA)	1.    Okres epidemiczny przed masowymi szczepieniami: 1964—1965 (przed szczepieniami) 5000 poronień (lecznicze) 2100 poronień prenatalnych 20000 urodzonych uszkodzonych dzieci w tym: 8000 głuchych, 3000 głuchych i niewidomych, tysiące z upośledzeniem umysłowym Koszt epidemii - 1 miliard dolarów (w tym następstwa) 2.    Okres po 1969 r. (masowe szczepienia) - ocenia się stosunek kosztów szczepień do korzyści w przeliczeniu na 1 milion kobiet, jak 25:1
Nagminne zapalenie ślinianek przyusznych	USA koszty/korzyści 7:4,1 Austria koszty/korzyści 3,6:1 Szwajcaria koszty/korzyści 2,1:1
Odra	USA 1. Przed szczepieniami (przed 1963 r.) rocznie: 4 miliony zachorowań, 4 tysiące zapaleń mózgu, 400-500 zgonów 2. Korzyści po wprowadzeniu szczepień na przestrzeni 1963-1972: 1,4 milionów dni szpitalnych, 75 milionów dni szkolnych, 7900 przypadków upośledzenia umysłowego, koszty/korzyści - 10:1 Finlandia koszty/korzyści ■* 3,7:1

kiem było opracowanie wskaźników atenuacji (tab. 29), w tym licznych in vi(ro oraz in vivo, jak neurowirulencja. Następnie poznanie cech genomu wirusów (w tym ich zmienności, rekombinacji, mutacji, zróżnicowania oligonukleoty-dów) dało podstawy dla nowej ery szczepionek (tab. 30). W każdym jednak przypadku niezbędne jest opracowanie metod kontroli substratu komórkowego, etapów pośrednich i metod kontroli końcowego produktu, jakim jest szczepionka, a w konsekwencji sformułowania norm produkcji i kontroli szczepionek (normy krajowe, rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia).

W tab. 29 w pozycji neurowirulencja tkwi jedna z najistotniejszych informacji odnośnie do bezpieczeństwa szczepionek atenuowanych zarówno dla osób szczepionych, jak i - głównie dotyczy to szczepionki przeciwkopoliomyeli-tis - dla osób z kontaktów bezpośrednich i pośrednich, które mogą ulec zakażeniu wirusem wydzielanym/wydalanym przez osobę szczepioną. Wykonanie tego oznaczenia jest jednak zarówno czasochłonne, jak i kosztowne. Jednak jest i musi być wykonywane właśnie z uwagi na jego znaczenie w systemie bezpieczeństwa immunizacji. Ostatni okres przyniósł pewne informacje, które są obiecujące zwłaszcza w ekonomicznym aspekcie. Otóż prace nad znalezieniem systemu, który mógłby zastąpić dotychczasowy test neurowirulencji in vivo, a prowadzone między innymi nad zastosowaniem myszy transgenicznych, wydają się otwierać takie możliwości. Z pewnymi bowiem szczepami myszy transgenicznych uzyskano podobne wyniki jak z zastosowaniem małp, zarówno po podaniu per os, domózgowo, jak i dordzeniowo. Dotychczasowe oznaczenia dały wyniki obiecujące z typami 2 i 3 szczepów atenuowanych. Problem wymaga dalszych badań ze względu na jego wagę. Należy w tym miejscu bowiem przypomnieć, że obowiązujące systemy testów neurowirulencji należą do kluczowych.

Badania tego typu stały się możliwe dzięki poznaniu molekularnych cech wirusów oraz molekularnej istoty atenuacji wirusa polio, następnie rewersji