Cogito cierpienie za ojczyznę

I r^ota Nosowska

Pytania z „Dziadów” Mickiewicza i obrazu „Wigilia na Syberii” Malczewskiego

Prezentujemy kolejne zadania maturalne, jakie mogłyby się pojawić na egzaminie ustnym w nowej formule.

Zadanie 1. - związane z tekstem literackim.

W jaki sposób w literaturze przedstawione jest cierpienie za ojczyzną? Omów na przykładzie podanego fragmentu III części „Dziadów" i innych utworów literackich.

Przykładowa realizacja tematu

1.    Wstęp

III część „Dziadów" to utwór z epoki romantyzmu ukazujący prześladowania polskich patriotów na Litwie przez carski reżim w czasach rozbiorów.

2.    Teza

Cierpienie za ojczyznę przedstawiono we fragmencie jako konieczność, nieuchronny los Polaka prawego i uczciwego, jako wartość.

3.    Wywód

•    W tekście mowa o postaci Nowosilcowa, który chciał wykazać się, wykrywając nawet nieistniejące spiski. Nie udało mu się to na ziemiach polskich, dlatego przybył na Litwę, by wytaczać procesy polskim patriotom.

•    W dramacie pokazano sposoby prześladowania i zastraszania Polaków (więzienie, separacja od rodziny, wywózki na Sybir) i metody postępowania władzy carskiej powodujące, że nie sposób obronić się przed zarzutami (tajne śledztwo, założenie, że więźniowie są winni).

•    Cierpienie za ojczyznę pokazano jako wartość i nieuchronny los prawego Polaka - synowi jednego z więźniów, który miał dopiero się urodzić, wróżono też więzienny los.

•    Eksponowana jest wartość ofiary - nie można być prawym Polakiem bez cierpienia za ojczyznę, samotni powinni poświęcić się za mających rodziny i młodszych, tylko po to, by tamci mogli kontynuować dzieło walki za ojczyznę.

Adam Mickiewicz,

,,Dziady” cz.ltl ( fragment)

ŻEGOTA

Jużci przecież bez winy w Sybir nas nie wyślą;

A jakąż winę naszą znajdą lub wymyślą?

Milczycie, — wytłumaczcież, co się tutaj dzieje,

0    co nas oskarżono, jaki powód sprawy?

TOMASZ

Powód - że Nowosilcow przybył tu z Warszawy. Znasz zapewne charakter pana Senatora.

Wiesz, że już był w niełasce u imperatora,

Że zysk dawniejszych łupiestw przepił i roztrwonił. Stracił u kupców kredyt i ostatkiem gonił.

Bo pomimo największych starań i zabiegów Nie może w Polsce spisku żadnego wyśledzić;

Więc postanowił świeży kraj, Litwę, nawiedzić,

1    tu przeniósł się z całym głównym sztabem szpiegów. Żeby zaś mógł bezkarnie po Litwie plądrować

I na nowo się w łaskę samodzierzcy wkręcić,

Musi z towarzystw naszych wielką rzecz wysnować I nowych wiele ofiar carowi poświęcić.

ŻEGOTA

Lecz my się uniewinnim -TOMASZ

Bronić się daremnie -I śledztwo, i sąd cały toczy się tajemnie;

Nikomu nie powiedzą, za co oskarżony,

Ten, co nas skarży, naszej ma słuchać obrony;

On gwałtem chce nas karać - nie unikniem kary, Został nam jeszcze środek smutny - lecz jedyny:

Kilku z nas poświęcimy wrogom na ofiary,

I ci na siebie muszą przyjąć wszystkich winy.

Ja stałem na waszego towarzystwa czele,

Mam obowiązek cierpieć za was, przyjaciele;

Podajcie mi wybranych jeszcze kilku braci,

Z takich, co są sieroty, starsi, nieżonaci,

Których zguba niewiele serc w Litwie zakrwawi,

A młodszych, potrzebniejszych z rąk wroga wybawi.

ŻEGOTA

VJięc aż do tego przyszło?

JAKUB

Patrz, jak się zasmucił.

Nie wiedział, że dom może na zawsze porzucił. FREJEND

Nasz Jacek musiał żonę zostawić w połogu,

A nie płacze -

FELIKS KOŁAKOWSKI

Ma płakać? owszem - chwała Bogu.

Jeśli powije syna, przyszłość mu wywieszczę -Daj mi no rękę - jestem trochę chiromanta,

VJywróżę tobie przyszłość twojego infanta.

(patrząc na rękę)

Jeśli będzie poczciwy, pod moskiewskim rządem Spotka się niezawodnie z kibitką i sądem;

A kto wie, może wszystkich nas znajdzie tu jeszcze -Lubię synów, to nasi przyszli towarzysze.