Cogito wigilia

• Cierpienie za kraj przedstawiono jako wartość również w wierszu Mic

Opis tekstu kultury:

kiewicza „Do matki Polki". Padają w nim zdania zachęcające kobietę do przyzwyczajania syna do cierpienia, by w przyszłości z godnością przyjął los walczącego przeciw zaborcom niewolnika. Jego ofiara dowartościo

wana przez porównanie cierpienia chłopca do cierpień Chrystusa.

•    W utworze „Święta miłości kochanej ojczyzny" Ignacego

Krasickiego pojawia się kwestia poświęcenia za ojczyznę jako przywileju i obowiązku - dla niej „nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać", a rany i blizny mogą być jedynie powodem do chluby cierpiącego dla niej.

•    Skłonność Polaków do cierpiętnictwa została skrytykowana w „Kordianie" Juliusza Słowackiego, choćby w scenie ze szpitala wariatów, w której jednemu z pacjentów wydaje się, że jest krzyżem, do którego przybito Chrystusa, nie osobą. Zresztą i sama konstrukcja tytułowego bohatera pokazuje go jako skłonnego do poświęceń, cierpienia, autodestrukcji, nieskutecznego, niezdolnego do czynu.

•    W licznych utworach skamandrytów napisanych w dwudziestoleciu międzywojennym deklarowano niechęć do polskiego cierpiętnictwa, np. Jan Lechoń w wierszu „Herostrates" deklarował pragbienie: „A wiosną - niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę", odżegnywał się od symboli takich jak Łazienki czy postać Jana Kilińskiego, domagał się Polski zwyczajnej, codziennej, radującej się zmianą pór roku, a nie narodowymi zrywami.

4. Podsumowanie

W utworach powstających w dobie niewoli twórcy tacy jak Krasicki czy Mickiewicz dowartościowywali postawę poświęcenia za ojczyznę, akcentowali konieczność ofiar, choć już Juliusz Słowacki wskazał w „Kordianie" na pułapkę cierpiętnictwa. Skamandryci w niepodległej już Polsce postulowali uwolnienie się od postawy cierpiętniczej. Jeszcze dalej pójdzie Witold Gombrowicz, który w „Trans--Atlantyku" obnaży puste patriotyczne gesty, patriotyczne frazesy i wyśmieje histeryczne przywiązanie do tradycji uniemożliwiające świeże spojrzenie na świat. W jego utworach obowiązek cierpienia za ojczyznę pojawi się jako rodzaj zniewolenia i życiowego balastu Polaków.

O co może zapytać komisja?

• O epoki, w których powstały przywołane utwory

(„Święta miłości kochanej ojczyzny" - oświecenie, „Dziady", „Do Matki Polki", „Kordian" - romantyzm, „Herostrates" - dwudziestolecie międzywojenne, „Trans--Atlantyk" - współczesność).

• O program skamandrytów (nie mieli sztywnego programu, nawiązywali do tradycji literackiej, postulowali pisanie o rzeczach zwyczajnych, codziennych, przyrodzie, miłości, wiośnie, radości, chcieli uwolnić poezję od obowiązków wobec narodu i społeczeństwa, co nie do końca się udało).

TT

3-f

Zadanie 2. - związane z tematem ikonicznym

Jak ukazywano wigilię? Odpowiedz na przykładzie podanego tekstu kultury (obrazu Jacka Malczewskiego ,,Wigilia na Syberiiⁿ) oraz wybranego utworu literackiego.

Wstęp:

Obraz Jacka Malczewskiego pochodzi z 1892 roku i należy do cyklu ukazującego losy polskich zesłańców po powstaniu styczniowym.

Teza :

Dzieło malarza pokazuje wigilię zesłańców, spędzających ten szczególny wieczór z dala od domu, ojczyzny, bliskich, i bez większych nadziei na poprawę losu.

Obraz ukazuje ośmiu smutnych mężczyzn przy wigilijnym stole. Uderza brak typowych wigilijnych potraw i opłatka oraz eleganckiej zastawy stołowej. Na stole stoją puste talerze, leży chleb i nóż. Są szklanki i samowar, w którym gotuje się wrzątek. Zesłańcy w większości zajęli już miejsca przy stole. Żaden z nich nie patrzy wprost na odbiorcę ani w oczy innych współwięźniów.

Tylko jeden, widoczny najbardziej w głębi, przy samowarze, ogarnia wzrokiem całe pomieszczenie.

Interpretacja:

Z twarzy sybiraków bije smutek.

Postaci sprawiają wrażenie skrywających uczucia. Jeden z mężczyzn zasłania twarz talerzem, ktoś splata palce, podpiera głowę, ktoś spuszcza wzrok, ktoś wyciera chusteczką nos, może łzy. Pomieszczenie też wydaje się szare i smutne, na ścianach ani suficie nie ma żadnych świątecznych akcentów, nie ma choinki.

Jest jasny obrus, a pod nim słoma, a także rozświetlająca mrok świeca na stole niosąca odrobinę nadziei w tej trudnej sytuacji.