Drzewo życia1

jące przecież ogromne znaczenie dla rolnictwa. Tymczasem właśnie z księżycem związane są niezliczone prognozy, wróżby i praktyki magiczne. Ich bogactwo sprawia, że rozszyfrowanie symboliki lunamej jest zadaniem trudnym, a wyjaśnienie wszystkich wątków wierzeniowych wydaje się wręcz niemożliwe. Dlatego wybierzemy jedynie te, które pojawiają się najpowszechniej i wyraźnie łączą się ze sobą tworząc w miarę zrozumiałą całość.

Jak wiadomo, ruch księżyca stanowił niegdyś podstawę mierzenia czasu, czego ślady przetrwały do dziś nie tylko w kulturze ludowej. Ale nie praktyczna użyteczność zadecydowała o jego popularności. Zainteresowanie zmiennością księżyca miało też inne powody.

Bardzo interesujące i wiele mówiące są potoczne określenia faz księżyca. Nie pojawia się on, lecz rodzi. Nowy lub młody miesiąc rośnie (na przykład na Białorusi nazywa się wówczas „młodzikiem”). W czasie pełni jest „pełnym miesiącem” lub „pełnią”. Kiedy księżyca zaczyna ubywać, wyobraźnia ludowa każe mówić, że „się on starzeje”. Na terenie całej Słowiańszczyzny jest wówczas „starym miesiącem”, a gdzieniegdzie w Polsce okres ubywania nazywa się „schodem”, ostatnie zaś dni jego widoczności „końcem”, „ostatkiem”, „schyłkiem”. „Gdy stary miesiąc się skończy albo zaginie, wtedy (w ciągu trzech nocy zupełnie ciemnych) dokonywa się dla ludu przemiana albo zmiana (miesiąca)”. Ten trzydniowy okres zwany jest „próżnymi” (bądź „pustymi”) dniami.

Łatwo zauważyć, iż terminologia stosowana dla oznaczenia kolejnych faz księżyca zaczerpnięta została niemal dosłownie z życiowego cyklu człowieka. Księżyc rodzi się, rośnie, staje się pełen (dojrzały), potem starzeje się, by w końcu umrzeć. Tu jednak pojawia się

124