K 辥na DIALEKTY POLSKIE77

K 辥na DIALEKTY POLSKIE77



17

materia! b臋d膮cy odbiciem cech dialektalnych w pi艣miennictwie staropolskim ma ogromne znaczenie dla rozwa偶a艅 i wniosk贸w dialektologicz-nych. Nie potrafimy jednak na podstawie niego odtworzy膰 pe艂nego obrazu dawnych zr贸偶nicowa艅 gwarowych, poniewa偶 materia艂 z zapis贸w w dokumentach 艂aci艅skich oraz z zapisek s膮dowych jest cz臋stokro膰 przypadkowy7, niepe艂ny i nie zawsze pewny. Niewiele precyzuj膮 nam ten zarys gwarowych zr贸偶nicowa艅 wypowiedzi gramatyk贸w XVI i XVII wieku, kt贸rzy formu艂uj膮c normy wsp贸艂czesnej im polszczyzny przestrzegaj膮 nieraz przed u偶ywaniem dialektyzm贸w 鈥 nie zawsze zreszt膮 dok艂adnie zlokalizowanych (Zwoi), ani liczne w niekt贸rych utworach XVIi-wiecznej literatury sowizdrzalskiej formy gwarowe, za pomoc膮 kt贸rych starano si臋 nada膰 koloryt humorystyczny wypowiedziom pewnych postaci w komediach mieszcza艅skich lub niekt贸rym utworom literatury plebejsMej (StO, StU).

Pe艂niejszy obraz zr贸偶nicowa艅 gwarowych zaczyna si臋 zarysowywa膰 dopiero od po艂owy XIX wieku, kiedy to zapocz膮tkowane przez romantyk贸w zainteresowanie kultur膮 ludow膮 doprowadzi艂o do znacznego rozwoju bada艅 etnograficznych. Zw艂aszcza w zbiorach O. Kolberga czy na 艂amach redagowanego przez J. Kar艂owicza czasopisma 鈥濿is艂a鈥 (1887 鈥1922) znalaz艂o si臋 wiele warto艣ciowych 鈥 zlokalizowanych terenowo i przynajmniej cz臋艣ciowo fonetycznie zapisywanych tekst贸w gwarowych oraz niejedno naukowe stwierdzenie o odr臋bno艣ciach gwarowych poszczeg贸lnych okolic naszego terytorium j臋zykowego. Te materia艂y pozwoli艂y J. Kar艂owiczowi opracowa膰 niedoskona艂y wprawdzie, ale bardzo cenny pod wzgl臋dem dialektograficznym S艂ownik gwar polskich (t. 1 鈥攆i, 1900鈥1911), kt贸ry jest niejako leksykografieznie opracowanym indeksem do zgromadzonych w ubieg艂ym stuleciu materia艂贸w gwarowych.

Pierwsz膮 naukow膮 prac膮 z dialektografii by艂a wydrukowana w roku 1873 monografia L. Malinowskiego o gwarze kilku wsi pod Opolem (Cber die Oppelnsche Mundar艂 in Oberschlesien). Kozw贸j i prawdziwy rozkwit polskiej dialektografii przypada na pierwsz膮 po艂ow臋 XX wieku. Zawdzi臋czamy to K. Nitschowi, kt贸ry stal si臋 tw贸rc膮 tego dzia艂u j臋zykoznawstwa i podni贸s艂 go na bardzo wysoki, wy偶szy ni偶 w kt贸rymkolwiek innym kraju s艂owia艅skim poziom. W toku osobi艣cie przeprowadzanych przed pierwsz膮 wojn膮 艣wiatow膮 systematycznych bada艅 terenowych na 艢l膮sku, na Pomorzu i w pozosta艂ych dzielnicach Polski oraz wr obozach jenieckich zebra艂 K. Nitsch ogromn膮 ilo艣膰 艣ci艣le zlokalizowanych materia艂贸w gwarowych, kt贸re pozwoli艂y mu po wydaniu Pr贸by ugrupowania gwar polskich (1910) i popularnie uj臋tej i艂owy ludu polskiego (1911) napisa膰 Dialekty j臋zyka polskiego (1915), doskonal膮, do dzi艣 w pe艂ni cenn膮 i podstawow膮, wydawan膮 jeszcze dwukrotnie (1923,1957) z minimalnymi uzupe艂nieniami, syntez臋 dialektografii polskiej. To syntetyczne uj臋cie zr贸偶nicowa艅 gwaro-

K. Dejna. Dialekty...


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
BISKUPSTWA I KLASZTORY POLSKIE. 17 dzil ich roku 1046 na Ty艅cu zburzonym w艣r贸d krwawych rozruch贸w i
r t324 Cz臋艣膰 II. Interakcyjne funkcje nauczyciela Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie dla anali
324 Cz臋艣膰 II. Interakcyjne funkcje nauczyciela Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie dla analizy
msg10 鈻    Powstawanie centr贸w BPO ma du偶e znaczenie dla rozwoju polskiego rynku
IMGi76 294 Cz臋艣膰 II. Interakcyjne funkcje nauczyciela Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie dla a
Funkcje emocji Wykrywanie tych cech przedmiot贸w i zdarze艅, kt贸re maj膮 szczeg贸lne znaczenie dla
K ?jna DIALEKTY POLSKIE74 14 typ j臋zyka, odznaczaj膮cy si臋 zespo艂om cech dialektalnyeh, jakie koncent
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78919 11 [1] [u] wzgl臋dnie [艂] [r], kt贸re tak jak [j] nie by艂y powi膮zane 偶ad
K ?jna DIALEKTY POLSKIEz847 Mapa 17. Uproszczenie wyg艂osowych grup sp贸艂g艂oskowych typu -艣c, -艣艅 A /
K ?jna DIALEKTY POLSKIE736 46 znacznymi odleg艂o艣ciami izolacja poszczeg贸lnych ugrupowa艅 ludno艣ci ora
K ?jna DIALEKTY POLSKIEz819 58B. Na cz臋艣ci tego obszaru (w zasi臋ga 34D) ustalenie si臋 ko艅c贸wki -ego
K ?jna DIALEKTY POLSKIE1 (508.1r-08艂 Redaktor Wydawniotwa ANNA KOSMUL5KA Redaktor techniczny LIDIA S
K ?jna DIALEKTY POLSKIE2 SPIS TRE艢CI Wst臋p ............................. I. Podstawowe poj臋cia i ter
K ?jna DIALEKTY POLSKIE3 搂 24.    Upodobnianie n do k na granicy dwu morfem贸w (m.
K ?jna DIALEKTY POLSKIE4 / 搂 66. Rezonans nosowy i kontynuanty etptd. -膮 w wyg艂osie.....196 jj 67. R
K ?jna DIALEKTY POLSKIE5 搂100. Zanik kategorii rodzaju m臋skoosobowego (m. 70)    ....
K ?jna DIALEKTY POLSKIE710 III. ISTOTA J臉ZYKA I PROCESY FORMOWANIA SI臉 CZ臉艢CIOWO ODR臉BNYCH JEGO TT R
K ?jna DIALEKTY POLSKIE711 siejszyeh. M艂odogramatyey uwa偶ali og贸lne normy j臋zyka za fikcj臋, twierdz膮

wi臋cej podobnych podstron