46
znacznymi odleg艂o艣ciami izolacja poszczeg贸lnych ugrupowa艅 ludno艣ci oraz przebywanie ich w odmiennych warunkach fizjograficznych (np. inne powi膮zania dr贸g wodnych w dwu r贸偶nych zlewiskach rzecznych itd.) powodowa艂y, 偶e niekt贸re innowacje powstaj膮ce w j臋zyku jednego z tych ugrupowa艅 nie mog艂y bez przeszk贸d upowszechnia膰 si臋 w j臋zyku pozosta艂ych ugrupowa艅 plemiennych, skutkiem czego stawa艂y si臋 te innowacje pras艂owia艅skimi w艂a艣ciwo艣ciami dialektalnymi. W tych warunkach wytworzy艂y si臋 nast臋puj膮ce innowacje dialektalne:
1. Zachodniopras艂owia艅skie ustalenie si臋 przed powoduj膮cymi proces
zwany drug膮 palatalizacj膮 samog艂oskami przednimi pochodzenia dyfton-gicznego: 拢> *a oi a i) dzi膮s艂owego S鈥 na miejscu szczelinowej tylnoj臋zykowej x przy r贸wnoczesnej wymianie w tej偶e pozycji pozosta艂ych tylnoj臋zykowych Ic g -f e., i2 w zmi臋kczone z臋bowe & 5', np. 8'拢dt> *= y拢-(Ib ^ *yO%jd-o-s, 搂'拢rt> ^ %f>'b ^ *ypijr-o-s (por. gr. yoZgo臋), dat. sg. nm-$鈥$ ^ mu藕$ moyt%-ai *irtoy.s-, loe. sg. dn艣'膰 ^ dtty拢 ^ doujy-oi ^ *doys-, nom. pi. du8'i ^= d'U%i ^douj^-oi, loe.pl. o duPCyb 鈥
d掳ulx-掳j!xh 鈥 *dous-oisu, 鈥 ale c'拢li> ^ Udo ^ *koifl-o-s (por. lit. hdilatf goe. haiki), e'艂ma Allena ^L*kVoijna (poi-, lit. kaind, gr. nom)), 5'拢lo 鈥榖ardzo鈥 芦?= y膰lo ^ *gofl- (por. lit. gailus, goc. gailjan 鈥榦偶ywia膰鈥), dat. sg. r臋c'拢 ^ r臋k臋 ronjka-i, 1103'$ nog臋 *nojg-ai, loe. sg. o wVe'i'^= wl'k拢 uiljk-oi ^ *ylk"oi, V0o ij'膰 ^ ige ^ ibg-oj, w' ihg- *ivgoi (por. gr. ot not). loe. pl. icVc'拢yb ^ icl'k拢-/b ^uillk-oil-sfi ^*iilkt!o[-su (por. A禄5-y.ot臋 ^ ?.vxot<n, lit. rtlkuo-se), itf艂yb igeyb ^ *iugoisu itd., co znalaz艂o odzwierciedlenie w p贸藕niejszych zr贸偶nicowaniach polskich lub staropolskich: szady. szedziicy, szary, musze, na sosze, w strasz臋, o grzesze, o dusze, ci duszy, mniszy, w grzcszech, ale ca艂y, cena, w r臋ce, na nodze, dwie nodze, 鈻爓ilcy. w przybytcech itd., por. te偶 czes. 艣edy, 艣ediry, sery. inuoie, Ce.ii, ho艣i, ale celty, cena, ruce, no偶e.... hi偶. s臋dziwy, sery. mnie. ale cy艂y itd.
W dialekcie natomiast wschodniopras艂owia艅skim paralclnie do ustalenia si臋 o* z' (f膯5鈥) ^l膰g -f 膰2 i鈥 por. ros. c'elyj, c'ena, ukr. c'i艂yj, c'ina, w ruc'i, na noz鈥檌, scs. dlb, dna, ro ryd, na no$i, tak偶e powsta艂o z臋bowe zmi臋kczone s鈥 na miejscu % + 拢, i3, por. scs. s膰db, s拢r~o, mus拢, vb (lusS 鈥榳 duchu鈥, dusi 鈥榙uchy鈥, duseyb, ros. s'edoj, s'eryj, ukr. s'iryj, mus'i. na wils'i, na stris'i.
2. Z a ch贸d ni opr膮 s艂owia艅skie ustalenie si臋 艣'膰', z 3 na miejscu sk, zg przed 膰2 i2, kt贸rych odbiciem by艂y dawniejsze, nie usuni臋te jeszcze przez wyr贸wnania postaci wyraz贸w w Polszcz臋, w wojszcze, czes. 膰eif i, vojSt'拢, mieid!拢 ee艣膰t, vojSce, mielce. W dialekcie wschodniopras艂owia艅skim, je艣li pomin膮膰 liczne wyr贸wnania morfologiczne, powinny odpowiada膰 tym grupom sp贸艂g艂oskowym typy dr,se'S, dr臋z3'艁
3. Zaekodniopras艂owia艅skie ustalenie si臋 w wyniku procesu zwanego trzeci膮 (post臋pow膮) palatalizacj膮 na miejscu tylnoj臋zykowych, je艣li