K �jna DIALEKTY POLSKIEz816

215

Bory Tucholskie i znaczną czyść gwar kaszubskich (zoli. 55A), por. MAGP 247. Kontaminaeja ta miała być wynikiem wytworzenia się w dużej ilości tych samych rzeczowników szeroko reprezentowanej oboczności starszych form dat. sg. z końcówką -u oraz nowszych z -ovi. przeniesioną z typu syn-ośi. Obie te końcówki spełniając identyczną funkcję oznaczania jednakowych form uległy w dialekcie mazowieckim kontaminneji w -ovu. Fonetyczny rozwój tak powstałej końcówki, to znaczy wymiana typu brat-ońu w bratorju, brataniu, bratowyu i następnie częsta, redukcja grupy powstałej z rozłożenia wargowej miękkiej (brataju. hratośn, bra-toyu) pozostają na ogół w zgodzie z ogólnym rozwojem e, zob. s. 119—122.

§ 83. Zastępowanie końcówki gen. sg. -V (z żerne, ze stajne) przez -7 (-y)

Pogłębiająca się w okresie staropolskim tendencja do zmniejszania różnic pomiędzy poszczególnymi typami odmian fleksyjnyc-h doprowadziła między innymi do usunięcia w dawnej odmianie z tematami na *-ja końcówki gen. sg. -'e. Końcówka ta pochodziła z tzw. -i₃, które w dialektach północnoprasłowiańskich (zachodnich i wschodnich) przeniesiona została z nom. pl. na acc. pi. i gen. sg. odmiany *-ja (dnśi\) oraz na acc. pi. potem nom. pl. — odmiany *-jo (koń£,), zol), s. 52. Końcówka -'e: lej dusze, bez wole, pszenice, bez nadzieje, z ziemie utrzymywała się w staropolskim piśmiennictwie do XVI wieku, ale w ciągu XVII wieku (zob. Łoś IT1 101) została zastąpiona końcówką -'i (-;/): woli, duszy, pszenicy, ulicy, nadziei w wyniku wyrównań analogicznych do gen. sg. odmiany na *-/: kości, nocy, myszy, oraz odmiany twardotematowej -y (-'/ po k, y): żony, baby, ręki, nogi, a także być może na skutek tego, że -'<? pod wpływem odmiany przymiotnikowej przybrało postać -'ej: lej wolej, ze strożej, do lażniej, wymawiane jak -'i (-.//) i często z nimi mieszane, np. u no,milszy ndszy patii ciotkiej, z miej stronęj, do powolnej wy prawej Łoś III 104.

Spotykane już w XTV, ale rzadkie jeszcze w XVI wieku zastępowanie -’e przez -’i (-y) dokonało się w języku ogólnopolskim w ciągu wieku XVII, tak że pod koniec tego stulecia gramatyk Woyna (1690) w ogóle nie wymienia dawnej końcówki -'e, lecz pisze, że wszystkie rzeczowniki tej deklinacji w gen. sg. kończą się na -i (Łoś 1 Ii 101). W gwarach proces tego upowszechniania -i (-1J), który doprowadził do zidentyfikowania typu z ziemi, z marchwi, ze studni, do stajni, pszenicy, z owcy z formami odmiany -« i spółgłoskowej: żony, baby, ręki, nogi; kości, nocy, myszy, trwał znacznie dłużej i nie wszędzie został doprowadzony do końca. Konsekwentne upowszechnienie w gen. sg. odmiany -'a końcówki -'i (-;?/) objęło gwary mazowieckie, przeważną część wielkopolskich i południowe Kaszuby (56A). Dawna końcówka -c: kośnie, mile, kuźńe, krynice, ulice