K �jna DIALEKTY POLSKIE78945

143

po Białą, Pszczynę, Tarnowskie Góry, Olesno, Kępno i Syców (por. MAGP 118, 551), 1)) w wyrazach fegua lub jekra 'ikra’ (por. hiż. jerk) w kilku wsiach na terenie powiatów wolsztyńskiego (Mała Wieś), suleehowskiego (Chwalim koło Kargowy, Xowe i Stare Kramsko, Małe i Wielkie Podmokle koło Babimostu), międzychodzkiego (Łowyń, Stoki), międzyrzeckiego (Dąbrówka Wielkopolska koło Zbąszynka), por. Gruch 104, 120, e) w gwarach pn.kaszubskich po Wejherowo: regla (Lor 118), d) a na pd. Kaszub i w gwarach, przyległych do Tucholi po okolice Złotowa w typach ieglińe, ieglMc lub w hiperpojwawnych formach laglive, jaglite 'liście drzew iglastych’ (MAGP 551).

§ 35. Ustalenie się akcentu

Zachodniosłowiańska tendencja do ustalenia się miejsca akcentu wyrazowego nie została w pełni zrealizowana. W dialekcie Drzewian załab-skich mimo licznych przesunięć i wyrównań nie doszło do ustabilizowania się miejsca akcentu (por. LSpłPoł 111 n.). Również w gwarach północnych, nadmorskich dialektu kaszubskiego (Lor (504) częściowo utrzymuje się mimo licznych przesunięć w stosunku do stanu prasłowiańskiego (GH Ul) nie związany z jednolitą dla wszystkich wyrazów pozycją akcent swobodny i częściowo ruchomy, zmieniający się w poszczególnych formach danego wyrazu: bfeg, bf egu : na bfeg u, bfeg^lax, n'oga. n^[ogi: nog'ę, nog'a%t d^lare-ją: darcjeś, dar^lejcmS.

Stan ten na obszarach środkowokaszubskich (pow. Wejherowo, Kartuzy) uległ następnie zmianom polegającym ua znacznym ograniczeniu ruchomości akcentu — ustaleniu go na jednej pozycji wszystkich form danego wyrazu (bf^]egu = na bfegu = bf ega%, n^[ogę = n^[oga%, d^[areją = d'arejeź) przy równoczesnym zachowaniu swobody miejsca akcentu, który może padać w pewnych wyrazach na zgłosce końcowej, jeśli tylko trzyma się na tych samych sylabach w całej odmianie odnośnych wyrazów (vos^lik : voz'iJea mzHku; jid)ęc jidącego, por. GH 03). Poprzez tego typu unieruchomienie doszło do ustalenia się akcentu na zgłosce początkowej znacznej większości wyrazów, a następnie poprzez procesy wyrównań analogicznych do ustalenia się akcentu na zgłosce początkowej nie tylko w przeważnej części dialektów polskich, ale także w dialektach czeskich, łużyckich i słowackich. Tą drogą ustalona przypuszczalnie już w połowie XIV wieku (Tur 7) inicjalna akcent nacja objęła dialekty polskie, łużyckie, czeskie i słowackie z wyjątkiem gwar półnoeno-środkowo-kaszubskich. Resztki jej utrzymały się do dziś na południe od okolic Bytowa i Kościerzyny (gwary parchowslcie, pd.-zach.kasznbskie i zaborskie, por. Lor (504) oraz w pasie gwar ciągnących się od okolic Cieszyna (Puńców) i Jabłonkowa (Kawsie), po gwary orawskie na terenie Polski