K �jna DIALEKTY POLSKIE78913

111

malborskieh (Górn 108); półnoenokociewskich (po Dzierzązno, Bobów Sit III 158); pn.wielkopolskieh w okolicy Wielenia i Czarnkowa, pn. śląskich koło Opola i Brzegu, śląsko-małopolskich po okolice Raciborza (DejP II 177). Pszczyny, Żywca, Nowego Targu i Popradu (MA GB 152). W wielu wypadkach na terenach 6A zauważono postępujące ciągle i żywotne procesy zanikania elementu wibracyjnego w f na Warmii i Kociemu oraz nad dolnym Bugiem, zwłaszcza w okolicy Siedlec (Nit III 279, 158, Cyr 155). Na. pozostałych terenach gwarowych, tak juk w języku ogólnopolskim od XVIII wieku, kiedy to pojawiły się rymy typu zważa — zdarzy, ożył — przysporzył (Nit l 57), wibracyjny charakter frykatyw-nego r zanikł zupełnie, na skutek czego f (f) przeszło w głoski szczelinowe niewibracyjne i (.5). Pochodzące z f (f) spółgłoski dziąsłowe £ (ś) nie uległy mazurzeniu, ponieważ ta ich nowa artykulacja ustaliła się po wygaśnięciu procesu przechodzenia fśw zs. W gwarach przeto, które zastąpiły £ i przez z, s: żyło, żaba, sy{a, syć utrzymują się głoski £ ś ^ f f: Sęka, bzyk. p&ykry, sviS, viś%, kśćić. Jedynie w niewielkiej ilości wsi leżących przy granicy mazurzenia (linia (IB), mianowicie: a) wpd. Wielkopolsce: Zakrzewo i Sowiny (rawic.), Oporowo (leszcz.), Czae, Kluczewo i Siekowo (kościan.), Przemąt (wolszt.). Nowe Kramsko (sulech.), Dąbrówka (międzyrzecki) Nit IV 181, b) na pograniczu ze Śląskiem: Podlesie, Grzawa, Wygorzele. Lędziny, Miedźna i Frydel w pow. pszczyńskim (NitBl 167), c) przy dawnej granicy Małopolski z Rusią Czerwoną: Mytarz, Łubienko, Żcgle, Zręcin, Bajdy, Pstrągowe, Kurzyna, Dąbrowica (Nit IV 131), d) Pysznica na pn. od Niska, Wielowieś na pd. od Sandomierza (Nit IV 131), a także e) w Libiszowie opocz. doszło do zastąpienia i ś ^ f f przez z s. Nie jest to jednak mazurzenie, lecz upowszechnione w danej wsi naśladowanie wymowy mazurzącej. Gdy bowiem ludność zachowująca szeregi 5 £ ć § uzna z jakichś względów wymowę mazurzącą za lepszą, ale nie zdaje sobie sprawy z tego, żc w gwarze mazurzącej obok przejścia pierwotnych £ S w z, s (syć, syć, vazyć, pseńica, tezy) obowiązuje zasada utrzymywania £ S . r f (on ve£y. mleko śe sva£yło, £eka, b£ek), to naśladując teu typ gwary hiper-poprawnie, każdą głoskę £, ś zastępuje przez z, s: na vesy i on ńezy, zmzyla cuKer i zrazyło śe mleko, żyło i psy zćce, tezy i na bzeyu itd. Spotykany nawet w Opoczyńskiem (Libiszów) typ wymowy tsa psyńiść wynika, jak sądzę, z chęci zaznaczenia przez informatora, że mówi on jak najbardziej autentyczną gwarą i nie stara się naśladować wymowy .,miastowej⁷'. Widocznie wychodził on z założenia, że kto wymawia w jednych wypadkach £ (.?) w innych zaś mazurzy, ten nie zachowuje konsekwentnie właściwości gwarowych, i starał się poprawić te uważane za odstępstwo od modelu przejawy „fałszowania gwary”.

Niektórzy pisarze wprowadzając gwarę do swych utworów, popełniają