K �jna DIALEKTY POLSKIE78910

108

identyfikacji słabo opozycyjnych — realizowanych przez niewystarczająco zróżnicowane warianty — fonemów, jaka spowodowała mazurzenie oraz pomieszanie szeregów ś £ ć j i $ £ 6 j, a nie brak miękkości z' przeniesiony następnie na ć, .5 (St 85). Nie mamy bowiem podstaw twierdzić, że lechickie ś i w gwarach kaszubskich były mniej palatalne niż inne spółgłoski zmiękczone przez samogłoski przednio (( <t f w l -ft & v iii). Dokonała się ona dopiero po ustaleniu się r j na miejscu f d, a więc nie wcześniej niż w XIII wieku (zob. s. 105). Proces twardnienia 6 i 6 j był ukończony w gwarach kaszubskich przed wiekiem XVI, skoro w drukach Krofeja wystąpiły już wyraźne dowody tej innowacji dialektalnej, por. radzie, raczic.

Zastąpienie palatalnyeh ś ź e j zębowymi spowodowało usunięcie z systemu całego szeregu tych fonemów, eo stało się wyraźnym pomniejszeniem do 7 par zakresu korelacji miękkości, ograniczonej do fonemów objętych linią w tabeli:

	f	/	8	8	X
	V	V	t	z		f
i	P	P		C	k	r
d	b	b	5	5	y
II II	iii	VI
l i	~
j

Tak uformowany system różnił się od systemu gwar mazurzących (zob. s. 100) oraz gwar z pomieszaniem S'$4 ^ S (zob. s. 107), w których nie doszło do naruszenia korelacji miękkości. Można przypuszczać, że w niektórych gwarach czy wyrazach jeszcze jakiś czas po zniknięciu fonemów [ś] [ź] [ć] [3] utrzymywały się dawne ich miękkie warianty, które następnie zidentyfikowały się z również miękko artykułowanymi wariantami fonemów [ś] [ż] [ć] [3]. W niektórych gwarach dialektu kaszubskiego zaznaczyła się tendencja do zmniejszenia zasobu fonemów w omawianym tu zakresie przez:

§ 12. Przejście 5 w 2

Zaniechanie zwarcia przy artykulacji 5 i przejście tej głoski w z objęło gwary słowińskie i często spotyka się je w gwarach główczyckiej i cece-nowskiej (zob. Lor 463 i n.): ksąza 462, saza (*xadja) 463, 754, saeani 754, sazasii 'z sadzą’ 769, sazati ‘pełen sadzy’ 764, ef.zn 863, cfcołoSee 850, cezozemc 698. sozofka (*sadjavbka) 463, 676, ftos (*sadjb), iąza 83, nąza 463, ińeza 76, zęza (*źędja) 92, 463. Najdalsze zasięgi tego zjawiska w wyrazie cezi sięga ją po Pręgowo, Szumlas, Szatarpy, Eękowrueę, Węglikowice, Loreniec, Zieloną Okocine, Bindugę, Kiełpinek i Nowy Dwór, zob. Lor 464.