K jna DIALEKTY POLSKIE78990

K jna DIALEKTY POLSKIE78990



188

>"a zachód od linii Gdańsk — Tuchola — Żnin — Gniezno — Kalisz — Wieluń — Kluczbork — Brzeg z wyjątkiem Kramska (38C), czyli w gwarach kaszubskich, a zwłaszcza na Krajnie i w zachodniej Wielkopolsoe z przyległym skrawkiem Śląska, dokonało się wyrazistsze przesunięcie zaokrąglenia warg przed wstępną fazę artykulacji ó, co spowodowało paralelne do ewolucji o (zob. s. 182) bardzo zdecydowane rozwinięcie się silnie zaokrąglonego 6 w dyftong typu oraz ewentualne dalsze jego zmiany w uóy, -óy, óy, óy, V°y, czasem yy, uy itd. np. buór, b'-lóyr, bóyr, buóyr, bńyr, gnyra, nnył, suvl itp., polegające na redukcji elementu nie-zgłoskotwórezego. przesunięciu artykulacji 0 ku y względnie na przesunięciu niezgło*kotwórczego elementu z początkowej na końcową fazę artykulacji.

§ 62. Ustna artykulacja kontynuantów stpol. ą. krótkiego

W języku prasłowiańskim fonemy nosowe [ę] [p] przeciwstawiały się innym fońemom otwarciem przy ich realizacji jamy nosowej. Między sobą różniły się tym, że fonem [ę] był przedni płaski, a [p] tylny zaokrąglony. Były one obojętne na szerokość otwarcia jamy ustnej, ponieważ nie przeciwstawiały się im inne nosowe fonemy szerzej czy węziej otwarte. Możliwość powstawania węższych fonemów kończyła się denazalizacją, gdyż maksymalne zwężenie artykulacji utrudniało opuszczenie podniebienia miękkiego, potrzebne dla otwarcia, włączenia do artykulacji jamy nosowej. Przykładem mogą być denazalizacje prasłowiańskich u, i w Siła, isto, gnida, jasigo, łyko, nyknęti (por. LSpł 168). Taki sam proces odnoso-wienia wąskootwartej nosówki dokonał się w dialekcie kaszubskim, gdzie  nie przegłoszone, czyli w pozycjach innych niż przed przedniojęzykową twardą (zob. s. 77), uległo zwężeniu do i, a po odnosowieniu przeszło w i, które tak samo rozwijało się jak i innego pochodzenia i wymieniło się zależnie od zróżnicowań iloczasowycb w i względnie e (zob. 26A). Ślady tego procesu spotykamy w nazwie wsi Gostycyn (=^ *Gostętin) leżącej na pd. od Tucholi oraz w dużej ilości przykładów na terenie Kaszub po schematyczną linię 39A, np. cignęc, iarebina, iastfip, siień, jecou, iitec, klic, tfisc, cic, tjic, iiza, jłkovac, złe, klećec (Pop 120). Na pozostałych terenach formowania się dialektów polskich psi. nie uległo opisanemu wyżej zwężeniu, lecz rozszerzyło się do ą, czyli rozwinęło się w nosówkę o bardziej przedniej i szerszej artykulacji, zbliżoną do a. Ta zmiana artykulacji ustnej psł. wywarła wielki wpływ na dalszy rozwój nosówek w dialektach polskich. Gdy bowiem zgodnie z fonologiezną obojętnością fonemów nosowych na szerokość otwarcia we wschodniolechickich dialektach równocześnie doszło do rozszerzenia artykulacji ustnej przy realizacji fonemu [o], czyli do przejścia psł. *o w ą, warianty obu fonemów: 4 i ą


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
K ?jna DIALEKTY POLSKIE779 89 skicli i kooiewskich po okolice Tucholi, Starogardu i Tczewa (zob. MAG
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78958 156 częstego od końca XVI wieku w staropolszczyźnie {miely. sioła, usie
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78960 158 zyka od podniebienia miękkiego, obniżanego przedwcześnie, tzn. prze
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78921 119 kontynuanty miękkich wargowych; karp/, "karpi, pa fi lub pa/,
K ?jna DIALEKTY POLSKIE754 64 Mapa VII. Słowianie zachodni w lutach 800 — 950. Przypuszczalne zasięg
K ?jna DIALEKTY POLSKIE755 65 lecMcMch oddalały się od siebie terenowo i organizacyjnie, każde z nic
K ?jna DIALEKTY POLSKIE757 67 Mapa IX. Kontyimanty psi. +torl: 1. Obszary rozwinięcia się *tort w ta
K ?jna DIALEKTY POLSKIE765 Mapa XIII. Stwardnienie spółgłosek przed ar z miękkiego semantycznego r.
K ?jna DIALEKTY POLSKIE771 81 cą granicę między zachodnimi i środkowymi dialektami lechickimi a przy
K ?jna DIALEKTY POLSKIE781 91 leohiekiego ugrupowania dialektów i objęło jego zachodnie i środkowe o
K ?jna DIALEKTY POLSKIE785 dalej) w pozycji przed ar ^L*fT rozprzestrzeniły się od południa dawne w
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78925 123 (Dej 272), Piotrków Trybunalski, Sieradz, Inowrocław, Hylów. Gdańsk
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78926 124 Pieczyska (kalis.), Bukowiec Górny (leszcz.), a nawet dalej na półn
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78946 114 (KarO 58) i podhalańskie wraz z przyległymi gwarami zachodmospiskim
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78961 159 znacznie wcześniej od zmian wywołanych zróżnicowaniami iloczasowymi
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78978 170 realizowany przez głoskę e względnie y — pośrednią między ! oraz e,
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78992 190 w Ą pierwotne *<; nie przepłoszone (zob. s. 188), kontynuant kró
K ?jna DIALEKTY POLSKIE78999 197 Najwyraziśeiej chyba zaznaczała się nosowość wygłosowego -n na klą
K ?jna DIALEKTY POLSKIEz8101 WAŻNIEJSZE DOSTRZEŻONE BŁĘDY DRUKU Wiersz Jest Powinno być 7 od d. t

więcej podobnych podstron