K �jna DIALEKTY POLSKIE78921

119

kontynuanty miękkich wargowych; karp/, "karpi, pa fi lub pa/, olu/, Ostro/, a na południe od linii 10C: kurpś, karpS, ólui.

Wyspowo utrzymanie miękkości wargowych miękkich w wygłosie spotyka się w punktach: Kluki nad jeziorem Łebsko, Jastarnia, Swornogaeio (chojn.) oraz Koszówka (nowodworski) i Żechlinek (rawski), zob. MAGI’ 351 — komentarz s. 11, Lor 450, co każe zakładać niedawne jeszcze panowanie tego zjawiska na całym obszarze dialektu kaszubskiego i mazowieckiego.

§ 18. Rozłożenie wargowych miękkich na grupy spółgłoskowe

Trudności wymowy wargowych miękkich, wynikające z ich skomplikowanej budowy (zob. s. 118). mogą powodować nie tylko osłabienie i zaniechanie jednego z dwu ruchów artykułacyjuych — wznoszenia języka ku podniebieniu, co spowodowało zanik miękkości w pewnych pozycjach — lecz zwłaszcza mogły doprowadzić do zachwiania jednoezesnośei ich wykonania,. Przy starannej wymowie miękkiej wargowej podnoszenie języka ku podniebieniu zaczyna się równocześnie (= jest synchroniczne) ze zwarciem warg względnie tworzeniem się szczeliny między górnymi zębami a dolną wargą, opuszczanie zaś języka zbiega się z końcową fazą artykulacji wargowej (koniec zwarcia p b m, odsunięcie wargi od zębów przy f v). Ściśle synchroniczna artykulacja warg z ruchem języka rzadko się zdarza. Częściej można obserwować fakt nieco późniejszego podnoszenia i późniejszego od ruchu warg opuszczania języka, wskutek czego zamiast p l> f v m wymawia się pi bi fi vi mi, czyli wargową miękką ze słabo zaznaczającym się dźwiękiem przejściowym, podobnym do króciutkiego i słabo zaznaczającego się i.

W niektórych jednak gwarach artykulacja warg i ruchy języka stały się wyraziście asynchroniczne, co polega na tym, że: a) podnoszenie środka języka zaczyna się znacznie później od zwarcia lub szczeliny tworzonych przez wargi — czasem nawet jest przesunięta na moment tuż przed rozwarciem warg — tak że wargowa przestaje mieć charakter spółgłoski miękkiej, a przez to: b) język jest jeszcze podniesiony do podniebienia po ukończeniu artykulacji wargowej, czyli po rozwarciu warg. Przy otwartej na skutek ukończenia artykulacji warg jamie ustnej dłużej trwające podmesienie środka języka powoduje powstanie nie tylko dźwięku przejściowego, ale wyrazistej i samodzielnej spółgłoski szczelinowej nuek-kiej o różnym i nie zawsze stałym miejscu artykulacji podobnej do j — j, i — i, i — ś, i — y lub ń (po m).

Na skibek takiej zdecydowanie asynchronicznej wymowy czyli przesunięcia artykulacji palatalnoj (środka języka) na moment po zakończeniu artykulacji warg ( = zwarcia lub szczeliny) doszło w gwarach mazowieckich