K �jna DIALEKTY POLSKIE78933

131

nego z przez -k notowano sporadycznie u jednej, 81-letniej iuformatorki w Ziemnieach niedaleko Leszna : na nuogak, na uavak. po łyg zebranay, ve druk zeSyta^x, co autor tego spostrzeżenia uważa za wynik wciskania się w głąb Wielkojłolski wysepek z małopolskim przejściem -y w -k (ZagO 40).

Ślady przejścia -y ^ -k spotykamy w małopolskim piśmiennictwie z XV wieku: u pierwszego pisarza Biblii Zofii z połowy XV wieku: v:\jel-blfdotc ygyg czyelfd trzydzeszczy (LeszK 364). grzek 1162—8 (SKJ I <1880) 53), na pyersyak koniec XV w. Eegula Trzeciego Zakonu Św. Franciszka (PP IV >(1893/ 709), w szaiak 1540 Eegula żeńskich klasztorów ordinis Praemonstratensis (1LPKJ I <(1904)> 298), zdekch 'zdechł’ 1476, itd. czy liiperpoprawnie sumach, spynnch w Raptularzu medycznym z w. XVI, icyczech 'wyciekł’ w Żywocie ojca Amandusa z XVI wieku (por. St 75). Pojawienie się przykładów zastępowania -* przez -k w takich zabytkach spoza Małopolski, jak: Księga ziemska płońska (pospolilig pen fezy 1405, najstarszy ze znanych przykładów), Kodeks Świętosława, pisany w r. 1450 przez Suleda, pisarza i burmistrza z Warki (nyeprzyuszny tagemnych abo yawnykf por. Braj), Historia Aleksandra, pisana przez L. Bonieckiego z ziemi czerskiej (na cztherek lokczyech 1510), Zapiski z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, por. Barg 94. czy w liście S. Kościeleckiego z Kujaw (Kovyn zadnyk ynnych pizaez nyenrnm 1534, por. Becz 131), nie musi być dowodem, że gwary mazowieckie i kujawskie przeprowadziły wymianę -y A- -k na równi z małopolskimi, por. BospO. Ta typowo i wyłącznie małopolska innowacja dokonała się przeil wiekiem XV, skoro, w ciągu tego stulecia przenikała do języka literackiego. Początek tej zmiany nie mógł być wcześniejszy od wieku XII, ponieważ dopiero do zaniku jerów wygłosowych (w. XI) -■/ znalazło się w wygłosie i mogło w tej pozycji ulegać zastąpieniu przez -k. W środku wyrazu (dayn. dnya, groyju) proces ten się nie dokonał. Przyjmując za możliwe, że przejście y- -k objęło dwie zachodnio kasztelanie (bytomską i oświęcimską) ziemi krakowskiej — wcielone do Śląska dopiero w roku 1179 — w epoce wczesnego średniowiecza (w. XII), kiedy dawna granica plemienna, potem administracyjna (kasztelanii) i kościelna spełniała jeszcze wyraźną i żywą — nie zachwianą podziałami Krzywoustego — funkcję oddzielania ludności różnego pochodzenia plemiennego (Kit IV 344—347), trudno się zgodzić, że na wszystkich innych odcinkach izoglosa 14G przejścia -■/    ~ -k odzwierciedla zasięgi

pierwotnej krainy plemiennej Wiślan. jak sugerują słowa: „przejście końcowego -y w -k nastąpiło w całej Mąłopolsce, a nigdzie poza nią” (Bit IV 253). Typowo bowiem małopolski i nie wcześniejszy niż XH wiek proces zastępowaniu -y przez -k mógł być żywotny dłuższy czas i dokonywać się lub rozprzestrzeniać także poza terenami zamieszkiwanymi w dobie przedhistorycznej przez ludność wiślańskiego zespołu plemiennego, skoro