K �jna DIALEKTY POLSKIEz822

221

gdzie zarówno formy nijakie jak i żeńskie dwie zostały zastąpione przez dwa, tak że ustaliły się tu obok dra kinie i dra okna także dra krory, dra kozy, dra kari, por. Nit IV 71, MAGP 490.

§89. Zastąpienie końcówki -i liczebników '5 — 10’ przez -u. przeniesioną z dr-u

Liczebniki główne '5—10’ były rzeczownikami (jak dziś piątka) żeńskimi z dawnym tematem na *-/, a więc w gen., dat. i loc. sg. miały końcówkę -i, tak jak dziś kości. nici, pięści. W języku ogólnopolskim dokonywa! się od schyłku wieku XVI blisko dwa stulecia trwający proces zastępowania tej końcówki przez końcówkę -« (Łoś HI 150), przeniesioną z odmiany liczebnika dw-u. Ustalenie się tych form w polszczyźnie ogólnej jest rezultatem nasilających sic po przeniesieniu stolicy do Warszawy wpływów dialektu mazowieckiego, w którym — co najmniej po Lipno. Łowicz, Rawę, Radom. Puławy (zob. 60A) zapanowały formy typu figću, seśću, itd., por. Dej 423, MAGP 497—500. Spotyka się wprawdzie takie same formy liczebników z -u poza Mazowszem, od linii Lublin — Nisko — Rzeszów — Krosno, w Wielkopolsce po okolice Mogilna, Kalisza, Gostynia, Środy, Gniezna, Wyrzyską i Tucholi, ale ich szerzenie się może pozostawać w związku nie tylko z ekspansją terytorialną dialektu tej dzielnicy na gwary po północnej stronie ‘Wisły i Noteci, ale także z wpływami języka ogólnopolskiego, który podporządkował swe normy dialektalnej innowacj i mazowieckiej.

Stosunkowo zwarty obszar zaniku odmiany liczebników głównych '5—10’ występuje od północy po. okolice Zlotowa, Bydgoszczy, Brodnicy i Ostródy (60 B). Pojedyncze punkty tego zjawiska, pozostającego niewątpliwie pod wpływem niemieckim, spotykamy także na Śląsku i w Wielkopolsce (zob. MAGP 497 —500).

§ 90. Wyrównania tematów praeteriti nu -ał-

Na skutek przegłosu *<? w 'a (zob. s. 75) przed twardym l w formach imiesłowu typu *im£lł>, i-m&la, imlłi, co w polskich dialektach dało »)«/<>, mała, riiełi, oraz na skutek ściągnięcia dwu samogłosek po wypadnięciu rozdzielającego je j w typie *s5jalb, sejala, sSjali, co doprowadziło do ustalenia się śffłb, ś&ła, śdli — w formach czasu przeszłego złożonego powstały w dialektach polskich trzy typy tematów kończących się na

1.    śał, śdłd, śdli

2.    brał, brdłA, brali

3.    niał. mdła, meli