K �jna DIALEKTY POLSKIE78955

153

(zoli. 25C) nie typem kontynuantów, lecz zasięgami. Poza -wymienionymi obszarami -występują byli z dość częstymi obocznymi formami beli, beli nie zawsze odpowiadającymi stanowi kontynuantu e (por. s. 175), np. na Śląsku i w południowej Małopolsce, gdzie e ^ y nawet; po miękkich (zob. s. 176), bardzo często notowano oboeznie lub wyłącznie bel, bel'i (MAGP 225), a nie był, byl'i, jak by wypadało z obowiązującego tu rozwoju pochylonego e.

Jeśli y oraz płynne ł, l znajdują się w obrębie jednej i tej samej sylaby, oddziaływanie spółotwartej bocznej na zmianę artykulacji tautosylabiez-nego y jest znacznie silniejsze. Doprowadza to do ustalenia się typu wyraźnego rozszerzenia byl, byn w bel, beu w centrum Polski od okolic Miechowa po Opatów, Łowicz, Kutno, Koło i Radomsko (por. MAGP 255, Dej 141), a więc szerzej niż przejście e, zob. s. 177. Zresztą i w innych gwarach nie zawsze kontynuanty yŁ zgadzają się z kontynuantami e, z czego wynikać by mogło, że yl, yl nie musiały powszechnie i bezwyjątkowo przejść w et. el i dalej rozwijać się jak e, lecz że rozszerzenie y w tej pozycji mogło przebiegać swoją drogą i niezależnie od rozwoju e. Wpływ l, a zwłaszcza w, artykułowanych z wyrazistym cofnięciem języka, na tantosyla-biczne y mógł się zaznaczać nie tylko w rozszerzeniu artykulacji y, lecz w jej wyrazistym cofnięciu, na skutek której byl, byn ^ buu lub rozszerzone bon. Proces ten objął obszary północne i zachodnie od Augustowa po Lublin i Kraśnik, dalej po Kozienice, Rawę, Łowicz, Płońsk, Lipno, Kolo, Ostrów, Olesno. Tarnowskie Góry, Rybnik. Bielsko, Cieszyn, a na północy od Czarnkowa, Mogilna, Bydgoszczy po Bytów i Tczew oraz Limanową, Jasło, Busko, Brzesko. Na skutek wyrównań analogicznych ten typ tematu może się upowszechnić w całym paradygmacie: bu na, bano, a nawet buli, choć na granicy sylab (bu-ua) nie było podstaw do dokonania się tego cofnięcia. W niektórych wypadkach cofnięcie i obniżenie artykulacji y przed hetero,syki bieżnym n wygląda na samodzielny, nie związany z wyrównaniami proces, np. Icob&ua, lobu na (MAGP 254), jeżeli to nie jest wyrównanie do gen. pl. ko-buu.

§ 41. Rozwój i zasięgi kontynuantów psł. *>

W wyniku zdefonologizowania się trzeciej klasy fonemów (DejO 186), na skutek którego fonem [y] znalazł się z fonemem [i] w jednej klasie fonemów przednich, doszło do neutralizacji opozycji [i]: [y] — do zastąpienia fonemu [y] przez fonem [i]. Fonem [i] był odtąd realizowany przy pomocy dwu wariantów: i, y. Obie te głoski były kombinatorycznymi, a nawet fakultatywnymi wariantami fonemu [i] i wówczas mogło dojść nawet do zatarcia fonetycznej różnicy między nimi, co nastąpiło na Mazowszu i Kaszubach (25A, 25B), gdzie redundantny charakter udziału