K �jna DIALEKTY POLSKIE78925

123

(Dej 272), Piotrków Trybunalski, Sieradz, Inowrocław, Hylów. Gdańsk i okolice Wejherowa (M1AGP 360), poza tyra wyspy tego zjawiska koło Dąbrowy Tarnowskiej, Buska i Włoszczowy, zob. 12D.

Podobny wypadek zredukowania grapy spółgłoskowej powstałej z m przez opuszczenie miękkiego jej składnika, będącego wynikiem usamodzielnienia i wyodrębnienia się palatalnej artykulacji języka, zmorfolo-gizowało się w końcówce instr. pl. -amy ^-ami =.' amji czy -arnńi ^ -arki oraz w gwarowych odpowiednikach form zaimkowych mi, rńę. Znacznie szerszy zasiąg występowania -amy tłumaczyć można procesami wyrównań do końcówek dualnych -arna, -oma (por. do dziś dochowaną rękoma j| rękami), gdzie było twarde m. Ta niewątpliwie formowana pod wpływem mazowieckiego rozłożenia miękkich wargowych na dwufonemowe grupy, które następnie uległy redukcji, końcówka instr. pl. -amy sięga dziś na południu po Lublin, Leżajsk, Łańcut, Dębicę, Brzesko, Pińczów, Iwaniska, Kraśnik, Zwoleń, Badom, Opoczno (Dej 268), Bełchatów, Łask, Turek, Konin. Mogilno, Żnin, Kakło, Zlotów (12E), por. MAGI* 356.

§ 20. Zmiękczenie n t d przez poprzedzające je głoski przednie wąskie

Dialekty leciiiekie w znacznie większym stopniu niż języki niektórych innych, zwłaszcza południowych i czesko-słowackich ugrupowań słowiańskich wykazywały podatność na dostosowywanie artykulacji spółgłosek do otaczających je samogłosek względnie odwrotnie. Można by widzieć przejawy tej skłonności nie tylko w konsekwentnym i wyrazistym spala-talizowaniu wszystkich spółgłosek przez samogłoski przednie, co doprowadziło z czasem do ustalenia się szeroko reprezentowanej korelacji miękkości (zob. s. 79) jak i w szeregu zmian artykułacyjnych wywołanych silną palatalizacją, lecz także w oddziaływaniu spółgłosek przednio językowych twardych na zmianę artykulacji (przegłos) poprzedzających je samogłosek przednich (zob. s. 75). Z tą dawną, ale i dziś jeszcze częściowo żywotną (por. przechodzenie i w y po twardej: penicylina, plastykowy względnie miękczenie spółgłoski przez i d^ y: zńiśćić, ulepśió) zasadą spółgłoskowo-sa-mogłoskowej asymilacji skłonny jestem łączyć wielkopolskie zmiękczenie spółgłosek przedniej ęzy ko wy ch zwartych n t d przez poprzedzającą je samogłoskę i względnie yi^y, np. drabina, ■óińo, peSyhia, zaćyińać, ^oóińuć, do Jarocina, do Krotokyińa, voińa, ZyM'o, Zyidek, i&um, syiń, kuzyiń. Właściwość ta wystąpiła na terenie powiatów Rawicz (Trzcbosz), Krotoszyn (Wałków), Gostyń (Borek, Runowo, Śmiłowo) oraz w przyległych częściach pow. ostrowskiego (Kabyszyc-e, Pogrzybów, Ligota), leszczyńskiego (Zbytki, Pawłowice), kościańskiego (.lorka) i śremskiego (Ługi), por. Kit IV 93, Tom 21. Cechę tę posiadają też Miksztat (ostrzesz.),