K �jna DIALEKTY POLSKIE72

12

niern języków, którymi mówią ugrupowania starego osadnictwa ludności •wiejskiej, zamieszkującej poszczególne regiony terytorium etniczno-języ-kowego. Duża ilość zróżnicowanych materiałów, którymi dysponuje ten kierunek lingwistyki, sposoby ich gromadzenia i opracowywania oraz środki techniczne i metody ujmowania wyników badawczych spowodowały tak znaczny jego rozrost, żc zachodzi dziś konieczność podzielenia tego kierunku na. dwa działy: dialektografię i dialektologię, które pozostawałyby do siebie w takim mniej więcej stosunku, jak petrografia do patrologii, leksykografia do leksykologii itd. Podziału tego można by dokonać w ten sposób, że wstępny proces badania naukowego (gromadzenie materiałów, ich opis i klasyfikację oraz uogólnienia ułatwiające korzystanie z zebranych, opisanych i poklasyfikowanych faktów) wyodrębnilibyśmy w oddzielną specjalizację, która stanie się działem wiedzy o gwarach oraz praktycznego nią operowania. Ten dział wzbogacania, precyzowania i udostępniania wiedzy o zróżnicowaniach gwarowych jest nieodzowną podstawą drugiej z wyodrębniających się specjalizacji, poświęconej dalszym fazom naukowych badań, które w oparciu o wyniki badawezo-opisowe doprowadzą do ustalenia teoretycznej syntezy naukowej.

Terminem przeto „dialektografia” oznaczamy dział wymienionego kierunku Lingwistyki, w obrębie którego bada się i przedstawia opisowo, kartograficznie, czy nawet w postaci usystematyzowanych materiałów stan gwarowy, jaki w danym czasie panuje w poszczególnych punktach względnie ua większych obszarach terytorium językowego, nie uwzględniając jednak przy tym genezy i ewolucji zróżnicowań językowych. Dialektografia jest więc opisowo-materiałową sumą wiedzy o cechach fonetycznych, gramatycznych i słownikowych poszczególnych gwar, jest zbiorem usystematyzowanych wiadomości o skoncentrowaniu i zasięgu zróżnicowań danego terytorium językowego.

Przedmiotem badań dialektograficznych jest. gwara rozumiana jako mowa chłopów danej okolicy kraju, różniąca się od innych gwar szeregiem cech gwarowych. Za cechę gwarową uważamy każdą fonetyczną, fonologiczną, gramatyczną czy słownikową właściwość mowy Indowej, która. wyróżnia daną gwarę od innych gwar. Zalicza się więc do nich zarówno neologizmy (np. mazurzenie, przejście frykatywnego r w S, zanik noso-wośei samogłosek, rozłożenie wargowych miękkich itd.), jak i przeciwstawiające się im, charakterystyczne dla innych gwar archaizmy (np. brak mazurzenia., zachowanie frykatywnego r, utrzymanie samogłosek nosowych łub ich rozłożonych kontynuantów, zachowanie wargowych miękkich itd.). zarówno cechy wspólne gwarze i językowi ogólnonarodowemu (np. brak mazurzenia, rozłożenie samogłosek nosowych przed zwartymi. występowanie wargowych miękkich itd.), jak toż cechy obce językowi ogólnemu, zarówno właściwości, które rozwinęły się na danym tery-