K �jna DIALEKTY POLSKIE78952

150

rycli uie można pominąć w procesie komunikowania się językowego. Dzięki utrzymywaniu się dwu ionologicznych właściwości formujących klasy może dojść do ustalenia się trzyklasowego systemu wokalicznego określonego na wstępie rozdziału. Taki właśnie trzyklasowy system samogłoskowy miały dialekty prasłowiańskie po ustaleniu się u₂. W systemie tym przeciwstawiały się sobie trzy wąskootwarte fonemy [i] : [y] : [u], np. ■wozi : wozy, syny : synu. likb : lvkb. Utrzymanie trzech klas tonu, który wyróżniał fonemy wąskootwarte, było możliwe przy zachowaniu fono-logicznej wartości zarówno udziału warg jak i położenia języka: fonem [u] był wąskootwarty tylny zaokrąglony, fonem [y] wąskootwarty przedni zaokrąglony, a fonem [i] wąskootwarty przedni spłaszczony.

W dalszym rozwoju poszczególnych dialektów słowiańskich zaznaczyła się tendencja do usuwania średniej klasy fonemów przez defonologi-zaeję w nich albo udziału warg, albo położenia języka, co spowodowało włączenie fonemów klasy pośredniej do jednej z dwu „zewnętrznych” klas. Bealizacja jednak tej tendencji nie na całym naszym terytorium językowym przebiegała jednakowo. W uzyskanym przez usunięcie średniej klasy fonemów dwu klasowym systemie mogło na jednych obszarach wysunąć się na czoło i stać się główną cechą fonologiczną położenie języka przy redundancji udziału warg, a na innych terenach wysunął się na pierwszy plan udział warg przy redundancji wysunięcia czy cofnięcia języka.

Gdy zaokrąglenie/spłaszczenie warg przestało być podstawą opozycji fonemów wąskootwartych i funkcję różnicowania wyrazów czy form zaczęło spełniać tylko przednie/tylne położenie języka, dwie klasy tonu różniącego fonemy formowane były przez przednie czy tylne położenie języka. Wskutek tego odrębne dotąd fonemy [i] oraz [y], jak też [6] i [ó] znalazły się w grupie fonemów przednich, przez co opozycja między nimi uległa neutralizacji. 23a przedni charakter [y] oraz [&] wskazywałby fakt późniejszego miękczenia przez ich kontyuuanty spółgłosek k, g, jak też wokalizowanie się w e zarówno b jak i &, jeżeli one występowały w pozycjach mocnych. Zatraciwszy swą fonologiczną odrębność [y] stało się fonetycznym wariantem fonemu [i], co mogło doprowadzić do znacznych zmian artyknlacyjnych tej głoski.

isa terenach formowania się dialektu mazowieckiego i kaszubskiego do usunięcia trzyklasowośei systemu samogłoskowego dojść musiało poprzez przesunięcie do cech redundantnycli zaokrąglenia/spłaszczenia warg, a wysunięcie na pierwszy plan jako fonologicznej cechy przedniego czy tylnego położenia języka. Przez to fonem [y] znalazł się w jednej klasie fonemów przednich z fonemem [i], co było równoznaczne z neutralizacją opozycji między tymi fonemami. 25a terenie bowiem dialektów, w których udział warg stał się cechą redundantną. mniejsze czy większe spłaszczenie