K �jna DIALEKTY POLSKIEz828

Miechów, Mielec, Zamość, Siedlce, Grajewo, Olecko, upowszechniła się w 2. pl. praes., imperat. i praet. dawna końcówka dualu -ta: ńeśeta, ńeśta, ńcśliśta, z tym że końcówka liczby mnogiej -će występuje tu w grzecznościowych formach ("pluralis maiestaticus”) przy zwracaniu się do jednej — starszej lub specjalnie szanowanej osoby, np. Gje ijeóe, jatku ?, Gjeśće byli, panel

Ka pozostałych obszarach — tak jak w języku ogólnopolskim — końcówka dualu -ta zniknęła wraz z kategorią liczby podwójnej.

§ 96. Końcówki 1. pl. praes.

Pierwotna końcówka 1. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego -mb (= *-mos) x>o zaniku jern słabego w wygłosie i spłynięciu się z samogłoską przyrostkową przybrała postać -em, -im, -m. Tak powstałe formy 1. pl. (my) tieśem, dajem, gońim, jesm, występujące dość często u niektórych pisarzy staropolskich (Łoś III 222), utrzymują przynajmniej obocznie lub w niektórych typach do dziś gwary dialektu wielkopolskiego od Kościerzyny po Sowy Tomyśl (Bolewice, Zgierzynka), Czarnków (Lubasz), Chodzież (Budzyń), Wągrowiec (Brzeżno), Żnin (Jiuicewo, Godawy), Inowrocław (Pakość), por. Tom 39, Konin (Pątnów), Kutno oraz gwary mazowieckie po Mietlice, Radzyń wraz z przyległym pasem gwar nad Wieprzem, zob. 67A, MAGP 162. Kie na całym obszarze odgraniczonym izoglosą 67A końcówka 1. pl. praes. -m występuje konsekwentnie. W wielu wypadkach zastąpiły ją końcówki omówione w dalszej części tego rozdziału.

Ka pozostałych terenach gwarowych, tak jak w języku ogólnopolskim kończące końcówkę 1. pl. praes. -m zostało zidenty fikowane z zaimkiem 1. osoby my, powodując wymianę my ńeśem, my gońim na (my) ńeśemy, (my) gonimy. Powodem i punktem wyjścia zastępowania -m przez -my było powstanie po ściągnięciu -ajc- w form czasowników -jojje- koniugacji typu porad dś, podna.id. znam, podaddće (na miejscu podadajei, zna jemu ...) i ustalenie się przez analogię do nich (i do I. sg. dam, mam) form 1. sg. praes. poóaddm, polecam, żegnam, vołdm itd. Ponieważ w wyniku tych zmian i wyrównań formy 1. pl. praes. (my) pońadam, (my) vol<hn (^ *-ajem~o) stały się taicie same, jak wtórnie wytworzone formy 1. sg. praes., przeto zastępowanie końcówki 1. pl. -dm przez -amy lub przez inno końcówki (zob. niżej) stało się w tym typie czasowników nieodzowną koniecznością dla utrzymania różnicy między formami 1. pl. i 1. sg. praes. Z czasem proces ten rozszerzył się na końcówki -emy, -imy.

Znaczne zmiany i zróżnicowania dialektałne końcówki form 1. pl. praes. wytworzyły się w rezultacie zaniku kategorii liczby podwójnej. ~W języku ogólnopolskim wygasa ta. kategoria pod koniec wieku XVI