r
t
Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie dla analizy i nauczania pojęcia. Nauczyciel musi zdecydować, które cechy są istotne i powinny być zestawione w przykładach i nieprzykładach, jak w przypadku Hawajów i Florydy. Cechy nieistotne zaś najlepiej przedstawić w serii zróżnicowanych przykładów dopiero w następnej kolejności, po zademonstrowaniu przykładów wyraziście eksponujących cechy istotne.
Tabela 9.3. Analiza grupy pojęć
Pojęcie |
Definicja |
Przykład |
Nie- przyklad |
Cechy istotne | |
Wyspa |
Część lądu mniejsza od |
Hawaje |
Floryda |
1. Część lądu |
kontynentu otoczona ze |
Kuba |
Jezioro |
(nie kontynent) | |
wszystkich stron wodą |
Grenlan dia |
Erie Australia |
ORAZ 2. Woda ORAZ 3. Ląd otoczony wodą | |
Jezioro |
Duży śródlądowy naturalny |
Śniardwy |
Wołga |
1. Duży, |
zbiornik wodny otoczony ze |
Huron |
Hawaje |
śródlądowy, | |
wszystkich stron lądem |
Jezioro Słone |
staw |
naturalny zbiornik wodny ORAZ 2. Ląd ORAZ 3. Woda otoczona lądem | |
Półwy |
Część lądu otoczona niemal |
Floryda |
Kuba |
1. Ląd połączo |
sep |
całkowicie wodą, mająca |
Półwysep |
Zatoka |
ny z większym |
połączenie lądowe z więk |
Apeniński |
Biskajska |
obszarem lądu | |
szym obszarem lądu |
Półwysep Kolski |
Bajkał |
ORAZ 2. Woda ORAZ 3. Ląd niemal całkowicie otoczony wodą | |
Zatoka |
Zbiornik wodny otoczony |
Zatoka |
Floryda |
1. Zbiornik |
lądem z szerokim wyjściem |
Botnicka |
jezioro |
wodny z | |
na morze |
Zatoka Meksy kańska Zatoka Hudsona |
zalew |
szerokim wyjściem na morze ORAZ 2. Ląd ORAZ 3. Woda częściowo otoczona lądea |
m
Rozdział 9. Nauczanie pojęć 325
Dla analizy i nauczania pojęcia znaczenie kluczowe ma wyodrębnienie cech. Nauczyciel musi zdecydować, czy są one istotne i powinno się na nie wskazać w trakcie zestawiania przykładów i nieprzykładów (Hawaje - Floryda), albo czy wybrane cechy są nieistotne i zaplanować podanie ich w kolejnych przykładach po tym, jak zaprezentowane zostaną oczywiste przykłady pojęcia.
Tabelo 9.4. Łatwe, przeciętne i trudne przykłady i nieprzykłady przysłówka
Przykłady |
Nieprzykłady | |
Łatwe |
1. Poszło jej szczęśliwie |
13. Kiedy szyła, czuła się szczęśliwa |
2. Przyszła późno |
14. Spóźniła się | |
3. Powoli szła do domu |
15. To bardzo powolny pracownik | |
4. Lokomotywa głośno zagwizdała |
16. To był głośny sygnał lokomotywy | |
Przeciętne |
5. Walczył wściekłe |
17. Czy lubisz walczyć? |
6. Chmury groźnie zaciągały niebo |
18. Nadciągały groźne chmury | |
7. Nietrudno było to |
19. Z trudnością przychodziło mi tłuma | |
wytłumaczyć |
czenie na francuski | |
Trudne |
8. Najbardziej niebezpiecznie jest bawić się pistoletem |
20. Pistolety to niebezpieczna broń |
9. Małe bogato haftowane |
21. Małe haftowane chorągiewki wyglądały | |
chorągiewki wyglądały pięknie |
pięknie | |
10. Naukę traktował pierw- |
22. Naukę języków stawiał na pierwszym | |
szoplanowo |
planie | |
11. Prosił o cienko piszący długopis |
23. Hodował cienkorunne owce | |
12. Salę ozdobiono trójko-Iorowo |
24. Salę ozdobiono trzema dekoracjami |
Źródło: na podstawie Merrill. Tennyson (1977)
Wiele zależy od przykładów i nieprzykładów wybranych dla zilustrowania Pojęcia. Ogólnie należy przyjąć, że przykłady podawane na początku powinny być uczniom znane wcześniej. Najpierw uczniowie powinni zetknąć się z typowy-nu i oczywistymi przykładami, a dopiero potem będą gotowi rozpatrywać nietypowe. Zwykle też łatwiej przychodzi uczniom określić pojęcie, zestawiając przy-^ad z innym podobnym przykładem niż z przykładem odległym. Jeśli więc za
^•wsip.com.p!