IMGi72

286 Część II. Interakcyjne funkcje nauczyciela

8. Uporządkowanie graficzne wpływa korzystnie na uczenie się pojęć zawartych w materiałach słownych.

Jak zobaczymy, wiele z tych reguł stanowi część strategii nauczania opisanych w dalszej części rozdziału.

DONIESIENIE Z BADAŃ 9.1. P. Hawk Using graphić organizers to incrise aćlnevement in middle schód life science. „Ścince Education” 1986, vol. 70, s. 81—87.

Problem. Celem badań było określenie efektywności uporządkowania graficznego w uczeniu się pojęć na lekcjach biologii w klasie szóstej i siódmej.

Próba i miejsce badań. Na lekcjach biologii badano uczniów z siedmiu klas siódmych w czterech szkołach i uczniów z ośmiu klas szóstych w innych czterech szkołach w tym samym okręgu szkolnym.

Metody. Badane lekcje wchodziły w skład obowiązującego wszystkich uczniów kursu biologii. W celu zintensyfikowania programu nauki przedmiotów przyrodniczych w okręgu szkolnym w połowie szkół próbnie wprowadzono zmieniony program, którym objęto zdolnych uczniów z klas szóstych. Program ten był w istocie taki sam jak program nauczania w klasie siódmej. Uczniów podzielono na dwie grupy:

Grupa eksperymentalna. Uczniom klas szóstych dostarczono specjalnie przygotowane karty uporządkowania graficznego stanowiące uzupełnienie siedmiu rozdziałów podręcznika. Treść nauczania obejmowała tematy: metodologia, świat ożywiony, główne procesy życiowe. Karty uporządkowania graficznego zostały przygotowane przez grupę nauczycieli; nauczyciele objęci badaniami przeszli dwudniowy kurs posługiwania się uporządkowaniem graficznym.

Grupa kontrolna. Grupę kontrolną stanowili uczniowie klas siódmych. Nie otrzymali oni kart uporządkowania graficznego. Nauczycieli proszono o niezmienianie zwykle stosowanych metod nauczania.

W celu poddania kontroli tych początkowych różnic między uczniami, które mogłyby wpłynąć na efekty nauczania, zastosowano analizę kowariancji. Zmienną eksperytmentalną stanowiło uporządkowanie graficzne, zmienną zależną — wyniki testu końcowego, zmienną kowariancyjną — wyniki testu wstępnego. Nauczycielom z obu grup dostarczono listę czynności dydaktycznych, z których miały składać się lekcje, wraz z informacją, ile czasu przeznaczyć na każdą czynność.

W badaniach wstępnych i końcowych zastosowano identyczny pięćdzie-sięciozadaniowy test wstępny i końcowy, wystandaryzowany i opublikowany przez wydawcę podręcznika.

Wskazówki pomocnicze. Wszystkie badania podlegają jakimś ograniczeniom. Jednym z ograniczeń tych badań był stopień kontroli nad zmiennymi

Rozdział 9. Nauczanie pojęć 287

związanymi z osobą nauczycieli. Wszyscy oni nauczali zgodnie z „własną pedagogiką”, różnili się stylem i umiejętnościami. Jest to typowe ograniczenie badań eksperymentalnych prowadzonych w naturalnych warunkach szkolnych. W opinii pracowników nadzoru pedagogicznego obie grupy były podobne. Od Czytelników raportu zależy, czy podzielą tę opinię.

Wyniki. Wyniki zawarte w tabeli 9.1. wyraźnie przemawiają za korzystaniem z uporządkowania graficznego jako środka podnoszącego efektywność uczenia się pojęć. 213 uczniów z klas szóstych, którzy posługiwali się kartami uporządkowania graficznego, osiągnęło przyrost wyników testu o 43%, podczas gdy u uczniów z klas siódmych, nie używających takich kart, przyrost wyniósł 24%. Różnica ta jest istotna statystycznie.

Tabela 9.1. Przeciętny wynik testu wstępnego i końcowego w obu grupach (w procentach)

Grupa	Test wstępny	Test końcowy
	Wynik	Wynik	Wynik uwzględniający
			kowariancję
Karty	26%	68%	69%
Kontrolna	28%	54%	52%

Źródło: Hawk (1986, s. 85)

Omówienie i wnioski. Wyniki eksperymentu potwierdzają rezultaty wcześniejszych badań nad efektywnością uporządkowania graficznego. Z kilku przyczyn uporządkowanie graficzne wpływa korzystnie na wyniki uczenia się. Po pierwsze, przedstawia w skrócie materiał przeznaczony do nauczenia się. Pokazuje, dokąd należy zmierzać i co trzeba umieć, żeby dotrzeć do celu. Po drugie, jest punktem odniesienia, rusztowaniem, dzięki któremu uczeń łatwiej przyswaja nowe słownictwo i układa w logiczny wzór najważniejsze pojęcia. Po trzecie, podpowiada, czego szukać w tekście. Uporządkowanie graficzne ukierunkowuje ucznia na poszukiwanie przyczyn i skutków, a porównywanie i przeciwstawianie na ustalanie kolejności wydarzeń, na odnajdywanie innych, przeróżnych związków. Po czwarte, jest zwięzłym i treściwym podsumowaniem, które, jak się zdaje, ułatwia zapamiętanie materiału. Po piąte, stanowi pomoc wzrokową do nauki terminów i pojęć.

Wydaje się, że nauczyciele mogą posługiwać się uporządkowaniem graficznym jako pomocą w uczeniu się pojęć bez konieczności dokonywania zmian w swoim stylu nauczania, z wyjątkiem tej tylko, że muszą objaśnić uczniom, jak używać kart uporządkowania graficznego.