1009

324 Część II. Interakcyjne funkcje nauczyciela

Wydzielenie cech ma zasadnicze znaczenie dla analizy i nauczania pojęcia. Nauczyciel musi zdecydować, które cechy są istotne i powinny być zestawione w przykładach i nieprzykladach, jak w przypadku Hawajów i Florydy. Cechy nieistotne zaś najlepiej przedstawić w serii zróżnicowanych przykładów dopiero w następnej kolejności, po zademonstrowaniu przykładów wyraziście eksponujących cechy istotne.

Tabela 9.3. Analiza grupy pojęć

Pojęcie	Definicja	Przykład	Nie- przyktad	Cechy istotne I
Wyspa	Część lądu mniejsza od kontynentu otoczona ze wszystkich stron wodą	Hawaje Kuba Grenlan dia	Floryda Jezioro Erie Australia	1.    Część lądu (nie kontynent) ORAZ 2.    Woda ORAZ 3.    Ląd otoczony wodą
Jezioro	Duży śródlądowy naturalny zbiornik wodny otoczony ze wszystkich stron lądem	Śniardwy Huron Jezioro Słone	Wołga Hawaje staw	1.    Duży, śródlądowy, naturalny zbiornik wodny ORAZ 2.    Ląd ORAZ 3.    Woda otoczona lądem
Półwy	Część lądu otoczona niemal	Floryda	Kuba	1. Ląd połączo
sep	całkowicie wodą, mająca połączenie lądowe z większym obszarem lądu	Półwysep Apeniński Półwysep Kolski	Zatoka Biskajska Bajkał	ny z większym obszarem lądu ORAZ 2.    Woda ORAZ 3.    Ląd niemal całkowicie otoczony wodą
Zatoka	Zbiornik wodny otoczony lądem z szerokim wyjściem na morze	Zatoka Botnicka Zatoka Meksy kańska Zatoka Hudsona	Floryda jezioro zalew	ł. Zbiornik wodny z szerokim wyjściem na morze ORAZ 2.    Ląd ORAZ 3.    Woda częściowo otoczona lądeą

Rozdział 9. Nauczanie pojęć 325

Dla analizy i nauczania pojęcia znaczenie kluczowe ma wyodrębnienie cech. Nauczyciel musi zdecydować, czy są one istotne i powinno się na nie wskazać w trakcie zestawiania przykładów i nieprzykładów (Hawaje - Floryda), albo czy wybrane cechy są nieistotne i zaplanować podanie ich w kolejnych przykładach po tym, jak zaprezentowane zostaną oczywiste przykłady pojęcia.

Tabela 9.4. Laiwe, przeciętne i trudne przykłady i nieprzykłady przysłówka

	Przykłady	Nieprzykłady
Łatwe	I. Poszło jej szczęśliwie	13. Kiedy szyła, czuła się szczęśliwa
	2. Przyszła późno	14. Spóźniła się
	3. Powoli szła do domu	15. To bardzo powolny pracownik
	4. Lokomotywa głośno zagwizdała	16. To byl głośny sygnał lokomotywy
Przeciętne	5. Walczył wściekle	17. Czy lubisz walczyć?
	6. Chmury groźnie zaciągały niebo	18. Nadciągały groźne chmury
	7. Nietrudno było to	19. Z trudnością przychodziło mi tłuma
	wytłumaczyć	czenie na francuski
Trudne	8. Najbardziej niebezpiecznie jest bawić się pistoletem	20. Pistolety to niebezpieczna broń
	9. Małe bogato haftowane	21. Małe haftowane chorągiewki wyglądały
	chorągiewki wyglądały pięknie	pięknie
	10. Naukę traktował pierw	22. Naukę języków stawiał na pierwszym
	szoplanowa	planie
	11. Prosił o cienko piszący długopis	23. Hodował cienkorunne owce
	12. Salę ozdobiono trójko-iorowo	24. Salę ozdobiono trzema dekoracjami

Źródło: na podstawie Merrill. Tennyson (1977)

Dobór i układ przykładów i nieprzykładów

Wiele zależy od przykładów i nieprzykładów wybranych dla zilustrowania i pojęcia. Ogólnie należy przyjąć, że przykłady podawane na początku powinny być uczniom znane wcześniej. Najpierw uczniowie powinni zetknąć się z typowymi i oczywistymi przykładami, a dopiero potem będą gotowi rozpatrywać nietypowe. Zwykle też łatwiej przychodzi uczniom określić pojęcie, zestawiając przykład z innym podobnym przykładem niż z przykładem odległym. Jeśli więc za

§t-

Www.wsip.com.pl