DSC00208

IMAGNOy.A I 1’OZYCJA VCUOANAt.lTVKA

Ojciec. o Jakim do toj pory pisze, to figuro stereotypowa coraz rzadziej spotykana we współczesnym społeczeństwie (przyrutt-mntoj tak twierdzą socjologowie): to .głowa rodziny*, autorytet we własnym domu. król we własnym zamku, który nie ma obowiązku usprawiedliwiania własnych poleceń. Nawet, jeśli zwyczajowo po-doje powody swoich decyzji zawsze może położyć kres dyskusji mówiąc: .Bo JA tak mówię’.

Taka retoryka jest nam zapewne dobrze znana, pojawia się bowiem w wielu kontekstach. W lewicowych studiach poświeconych ekonomii politycznej, określony sposób wnioskowania wystarczyło nie udowadniając zasugerować, po czym padały doniosłe słowa: .Jak pisze Marks w III tomie Kapitału...'. Retoryko taka - znana ko .argument autorytetu" - powszechna Jest w psychoanalizie tak samo jak w polityce, filozofii I praktycznie na każdym Innym polu. W moim własnym pisarstwie nie odwołuję się do .Freuda" i „Lacs-na' Jako żywych, istniejących osób. Odwołuję się do ich nazwisk. To ich nazwiska bowiem niosą ze sobą wagę autorytetu (oczywiście jedynie dla tych. którzy autorytety te uznają).

Podobnie, gdy ojciec mówi: .Zrobisz tak. bo Ja tak powiedziałem", w Jego zdaniu często ukryty Jest przekaz: .To Ja jestem tu ojcem, a ojcu zawsze należy być posłusznym". We współczesnym społeczeństwie zachodnim wielu poddaje w wątpliwość zasadę, że .ojcu zawsze należy być posłusznym". Wydaje się Jednak, że przez stulecia zasadę tę powszechnie akceptowano i do dziś jest często stosowana. Najistotniejsze Jest to. że w wielu rodzinach ojcu przy-znąje się pozycję autorytetu nie dlatego, że jest on .prawdziwym mistrzem" - naturalnym autorytetem, błyskotliwą, inspirującą postacią zasługującą na pełen szacunek - ale po prostu dlatego, źe Jest ojcem i oczekuje się od niego spełniania funkcji związanych (w umysłach wielu ludzi) z byciem .ojcem".

Funkcja ojcowska jest funkcją symboliczną i jako taka może być równie skuteczna, gdy ojciec jest obecny, jak też i wówczas, gdy tymczasowo go brakuje. Mówiąc dziecku: .Będziesz za to ukarany, gdy ojciec wróci do domu/', matka odwołuje się do ojca Jako sędziego, Jako.karzącej dłoni". Kiedy prosi, by dziecko zastanowiło się, co powiedziałby ojciec, gdyby dowiedział się. że dziecko zrobiło to czy tamto - odwołuje się do ojca Jako funkcji bardziej abstrakcyjnej. W takich sytuacjach matka odwołuje się zatem do ojca

MYCmr

121

juko imienia, słowa lub .znaczącego' powiązanego z określonymi wartościami I Ideami. Rozważmy przypadek kobiety, której mąż zmarł, Me ona utrzymywać go przy tyciu w pamięci dzieci pytaj#: .Co wasz ojciec by o tym pomyślał?' lub tet mówiąc:

, waszemu ojcu ani trochę by się to nie spodobało', W takich przypadkach obserwujemy funkcjonowanie ojca jako części mowy -jako elementu w dyskursie matki, Funkcje ojcowska pełni tu rzeczownik .ojciec', o Ile tylko matka odwołuje się do tego słowa jako do autorytetu ponad nią sarnę jak do Ideału stojącego ponad je) własnymi Życzeniami fchoó oczywiście czasami mote $lę do słowa tego odwoływać, by po prostu wzmocnló lub uwiarygodnić własne życzenia).

Jo, co w angielskich przekładach prac Lacana zwykło się tłumaczyć Jako .Imię Ojca' (Namecf-thefather), ma w języku francuskim dużo silniejsze wymowę: NomdtiPdre, Słowo,Nom'oznacza bowiem zarówno .Imię', Jak też .rzeczownik', Używaj# tego sformułowania, Lacan nawiązuje zatem zarówno do Imienia ojca (na przykład Jan Kowalski) - o Ile Imię to pełni rolę ojca (na przykład w sytuacji, gdy ojciec zmarł przed narodzinami dziecka, jego imię może spełniać funkcję ojcowska, jeśli jest wymawiane przez matkę, jeśli ma miejsce w jej dyskursie) -jak też do rzeczownika .ojciec'poją wiejącego się w dyskursie matki (dla przykładu: .Twój ojciec byłby z ciebie bardzo dumny')P Lacan wykorzystuje również fakt, że w języku francuskim słowo nom wymawiane jest Identycznie jak słowo non, oznaczające .nie’. W ten sposób sformułowanie NornduPóre przywołuje ojcowskie Mi', a więc ojcowski zakaz.

Matka może .podkopywać’ pozycję ojca stale powtarzając dziecku:.Nie powiemy o tym ojcu, dobrze?', .Twój ojciec sam nie wie, oczymmówir bądź też za plecami ojca działając wbrew jego poleceniom, Podsumowując, funkcja ojcowska może być skutecznie wprowadzona w sytuacjach, gdy ojciec jest nieobecny Już od momentu narodzin dziecka, ale równie dobrze może nigdy nie spełnić swojego zadania nawet, 0 ojciec dziecka w sposób oczywisty jest w rodzinie obecny, Obecnośćkądt nieohgcoojćjjCB w obrazie klinicznym pacjenta nie poci AjŁ sobą zai miastowych I bezdyskusyjnych konsemeji,³ fon oraz cele, Jakim służy omówię dokładnej po przedstawieniu konsekwencji jej niepowodzenia,