DSC00233 (6)

Z powodu antyproliferacyjnego działania leków cyto-toksycznych najbardziej narażone są tkanki i narządy, m których znajduje się najwięcej komórek ulegających podziałowi (szpik kostny, błony śluzowe dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, skóra i włosy oraz gonady). Dlatego najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi chemioterapii (wspólnymi dla większości leków) są: | leukopenia i neutropenia

2)    małopłytkowość

3)    niedokrwistość

4)    zapalenie błon śluzowych

а)    biegunka, nudności i wymioty

б)    wypadanie włosów.

Powikłania często są odwracalne lub poddają się leczeniu (rozdz. X.E.6).

Znaczenie późnych powikłań narządowych i wtórnych nowotworów jest szczególnie istotne w przypadku nowotworów chemiowyleczalnych (np. nowotwory lite u dzieci), w których niejednokrotnie dochodzi po wielu latach do niewydolności wielu narządów i niekiedy do skrócenia życia.

4.2. Hormonoterapia

Hormony odgrywają rolę w etiopatogenezie raka piersi, endometrium i gruczołu krokowego oraz - w znacznie mniejszym stopniu - raka jajnika, szyjki macicy i tarczycy oraz niektórych nowotworów kości. Hormonalne leczenie przeciwnowotworowe może wykorzystywać następujące mechanizmy działania:

1)    ablacyjny - kastracja chirurgiczna lub farmakologiczna ablacja czynności gonad

2)    addytywny — progestageny

3)    antagonistyczny — antyestrogeny lub antyandrogeny i inhibicyjny - inhibitory aromatazy.

W efekcie dochodzi do zmniejszenia wytwarzania hormonów lub ograniczenia ich działania na komórki docelowe. Cechą leczenia hormonalnego jest dłuższy niż w przypadku chemioterapii czas, jaki upływa od chwili rozpoczęcia leczenia do uzyskania odpowiedzi. Zastosowania hormonoterapii (tab. X.E.4-6):

1)    leczenie nowotworów - jedna z podstawowych metod leczenia w raku piersi i raku gruczołu krokowego. Chorzy, u których uzyskuje się odpowiedź w wyniku hormonoterapii pierwszej linii, mają dużą szansę na powodzenie kolejnego leczenia hormonalnego w razie progresji. •Jest lepszą i tańszą niż chemioterapia metodą leczenia paliatywnego w nowotworach hormonozależnych.

2)    leczenie wspomagające - łagodzenie objawów związanych z nowotworem (np. zespół wyniszczenia) lub stanowiących następstwo leczenia przeciwnowotworowe-go (np. nudności i wymioty po chemioterapii). Niekiedy hormonoterapia zmniejsza nadmierne lub nieprawidłowe wydzielanie hormonalne w przebiegu nowotworów (np. w wewnątrzwydzielniczych nowotworach układu pokarmowego).

| profilaktyka raka piersi - np. u kobiet z grupy dużego ryzyka raka piersi tamoksyfen zmniejsza to zagrożeniu n ~50%

Tabela X.E.4-6 Główne zastosowania leków hormonalnych w leczeniu nowotworów

leczenie przeciwnowotworowe

rak piersi (leczenie uzupełniające (paliatywne)	-    antyestrogeny (tamoksyfen. toremiłen. futwestrant) -    inhibitory aromatazy (anastrozoi, letrozol, eksemestan) -    analogi gonadotiberyny (gosereiińa, buserelina) -    progestageny (megestrol. medroksyprogesteron)
rak gruczołu krokowego (leczenie paliatywne)	-    antyandrogeny (flutamid, nikalutamid, bikalutamid) -    analogi gonadotiberyny (gosereiińa, leuprolid) -    estrogeny (stilbestrol)
rak endometrium (leczenie paliatywne)	-    progestageny (octan megestrohi, octan medroksyprogesteronu) -    antyestrogeny (tamoksyfen)
rak tarczycy (leczenie uzupełniające i paliatywne)	tyroksyna
rak jajnika (leczenie paliatywne)	antyestrogeny (tamoksyfen)
leczenie wspomagające zespół wyniszczenia	-    glikokortykosteroidy -    megestrol
popromienne i polekowe śródmiąższowe zapalenie płuc	glikokortykosteroidy
zespół zwiększanego ciśnienia wewnątrzczaszkowego	glikokortykosteroidy
zespól ucisku rdzenia kręgowego	glikokortykosteroidy
nudności i wymioty : po chemioterapii j i radioterapii	glikokortykosteroidy
powikłania metaboliczne nowotworów i ich !: leczenia	glikokortykosteroidy
nieprawidłowe wydziela nie hormonalne , w nowotworach ] wewnątrzwydzielniczych 11 zespołach paranowotworowych	-    analogi somatostatyny -    inhibitory steroidogenezy (ketokonaiol, aminoglutetimid, mitotan)
profilaktyka > farmakologiczna i (rak piersi)	antyestrogeny (tamoksyfen, raloksyfen)

4.3. Leczenie biologiczne

Metody leczenia biologicznego polegają na eliminacji

nowotworowych komórek poprzez oddziaływanie na:

1)    procesy przekazywania wewnątrzkomórkowych sygnałów o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania i prze-żywalności komórek (blokowanie łączenia ligandów ze swoistymi białkami receptorowymi lub inaktywa-cja receptorów oraz hamowanie kinaz tyrozynowych i innych enzymów)

2)    mechanizmy układu odpornościowego (interferony i interleukiny).