DSC00284 (19)

XXXVI 1*01/JA l.m>RliK/NA I IV\KAl.l II HU III'ZNA

Mani (lucuisti piulieis visceribus) ora/ Jej królewskie pochodzenie (semen l\iviJicum). O pewnej wyszukanej sztuczności języka Ciołka mogił świadczyć stosowane przezeń wyrazy greckiego pochodzenia, jak theothocos („Bogurodzica”), uni-thoccs („jednorodzona”), phałanx („zastęp”), czy hebrajskie określenie Boga El. Pojawiają się zarazem terminy o proweniencji antycznej, a więc wergiliański Avernus na oznaczenie „piekła", ethera jako odpowiednik „nieba” i, obok tradycyjnej nazwy „proroków" — pmphete, klasyczne określenie vates> odnoszące się do wieszczów. Zgodnie z panującą w poezji, zwłaszcza W-wiecznej, modą Ciołek utrwalił też w tej pieśni swoje imię STANIISLAVS, posługując się akrostychem utworzonym z pierwszych liter kolejnych strof.

Stanisław |?| — Pieśń maryjna [Salve, sancta parensj. W rękopisie pochodzenia bernardyńskiego zachowała się XV--wieczna pieśń maryjna, której nie znany bliżej autor zapisał swoje imię w akrostychu. Niektórzy badacze¹¹ próbowali kojarzyć ten utwór ze wspomnianym wyżej Ciołkiem, ale u obu poetów trudno znaleźć podobieństwa stylu i używanego słownictwa. Dziesięćiozwrotkowa pieśń ma charakter błagalny i, poza pochwahmi Maryi w strofie pierwszej i siódmej oraz pochwałą Trójcy Świętej na końcu, pozostałą część utworu wypełniają konkretne prośby. Modlitewne wezwania do Matki Chrystusa doty czą Jej pomocy w uzyskaniu zbawienia dla wiernych, którzy w pieśni jawią się jako podmiot zbiorowy, co w połączeniu z dok no logią nadaje utworowi charakter hymniczny. W prośbach jest mowa o wstawiennictwie u Syna, o wskazaniu „dro- ^{1 2}

Czterowersowe strofy napisane zostały w trypodii irochcicz-nej, wierszem 6-zgłoskowym (por. Hymn o iw. Annie), a każda zwrotka kończy się refrenem o virgo Maria! („O Panno Maryjo!’²):

gi zbawienia**, o łasce w dążeniu do nieba.

Salve, sancta parens, omni nevo carens, virga nunquam arens.

(w. 1-4)

Najczęściej trzy pierwsze wersy w strofach połączone są rymami stycznymi (schemat: aaab) i tylko zwrotki trzecia i czwarta zawierają rymy parzyste (aabb), a w zwrotce piątej pojawiła się para nie zrymowana (aaxb). Określenia odnoszące się do Maryi w strofie pierwszej i siódmej mówią o Jej świętości (sancta parens — „Matka święta”), o cnocie niepokala-nia (omni nevo carens — „wolna od wszelkiej zmazy”), o Jej pokorze (humilis puella — „dzieweczka pokorna”), a także w sposób metaforyczny wyrażają przymioty Maryi, wynikające z Jej szczególnej roli w dziejach zbawienia: virga nimąuam arens („różdżka niezeschnięta”) to przypomnienie laski Aarona, będącej symbolem („typem”) dziewiczej płodności Matki Chrystusa, luminosa Stella („lśniąca gwiazda”) symbolizuje oświecające działanie Maryi na drodze ku zbawieniu, a Trinita-tis cella („izba, przybytek Trójcy”) w sposób obrazowy ukazuje Maryję jako przyszłą Matkę Boga.

Władysław z Gielniowa — Supłikacja „contra pestem” [Imperatrix angelorum). Wybitny kaznodzieja i poeta bernardyński, Władysław z Gielniowa (ok. 1440-1505), pochodził

1

¹¹ H Kowalewicz, Twórczość liryczna Stanisława Ciołka, „Eos” s. 154; Z. K o w a 1 s k a, Stanisław Ciołek (f 1457), pod• kamcłrrzy królewski, biskup poznański, poeta dworski, Kraków 1993,

2

141-142.