DSC00301 (21)

tycsącc taktów biograficznych: podwójne narodziny (jako syn Piotra narodził się w Gielniowie dla świata, a w dniu św. Piotra narodził się powtórnie dla wspólnoty zakonnej) oraz „przyjęcie więzów klasztoru", które jest równoznaczne z „zerwaniem więzów" życia świeckiego. Wiersz kończy parafraza słów Psalmisty* wyrażająca modlitewne dziękczynienie Bogu i prośbę o pomoc w dobrym wypełnieniu ślubów. Wyjątkowe jest również i to, żc utwór zachowując schemat epigramu informacyjnego, ma zarazem charakter liryczny, zawarte w nim wyznanie uderza tonem osobistej rozmowy autora z Bogiem. Pod względem formy ośmiowierszowy epigram stanowi mieszaninę nie zawsze poprawnych heksametrów (leoninów) i pentametrów.

IV. POEZJA DYDAKTYCZNA

Twórczość średniowieczna, pełniąc zasadniczo funkcję utylitarną, z natury swojej nastawiona była na nauczanie, a zatem dydaktyzm stanowił istotną cechę również znacznej części utworów poetyckich. Oczywiście, w większym lub mniejszym stopniu element pouczający czy umoralniający wypełniał także wiersze omawiane dotychczas. Wyodrębniając dział poezji dydaktycznej, bierzemy pod uwagę wyraźnie zaznaczającą się przewagę tego właśnie żywiołu w określonych gatunkach, takich jak bajka, wierszowany traktat bądź poradnik, poemat sa-tyryczno-moralizatorski czy epigramat.

IV. 1. EPIGRAMATY

Jak pokazały wcześniejsze przykłady, epigramaty mogły służyć upamiętnianiu pewnych osób bądź zdarzeń oraz dat odnoszących się do opisywanych faktów. Jednak utwory te me

zawsze pełniły funkcję kronikarską, wiele z nich przedstawia- J jąc określone sytuacje i sprawy, czyniło to z nastawieniem na ™ płynącą z nich naukę. W takich epigramatach czas nie odgrywał żadnej roli, natomiast istotna stawała się zawarta w nich informacja i jej wymowa pouczająca.

Równie niezwykły, jak autobiograficzny epigram Władysława z Gielniowa, jest — trzy i pół wieku od niego wcześniejszy — wiersz autotematyczny Anonima tzw. Galla \No-bis astate, nobis hoc opus recitate]. Utwór pełni w Kronice (1113—1116) funkcję epilogu księgi drugiej, choć tym razem nie jest streszczeniem tej księgi, lecz raczej omówieniem pracy pisarza nad dziełem i podkreśleniem znaczenia tego dzieła. Wiersz, nawiązując do poprzedzającego go listu dedykacyjnego, rozpoczyna się (w. 1—2) od prośby Galla skierowanej do protektorów, by odczytywali jego Kroniką osobom, które mogą zadbać o sławę tej księgi, a tym samym przyczynić się do uświetnienia władców Polski. W dalszej części utworu (w. 3—9) metafora wędrówki-pielgrzymowania służy autorowi do ukazania trudu pisarza, poszukującego „właściwej drogi” i korzystającego z miejscowych „przewodników”, a zarazem usprawiedliwiającego zmęczeniem przerwę w pracy twórczej. Tu pojawia się również znany już w topice antycznej motyw „drzemki twórcy”. Zakończeniem utworu (w. 10—12) jest wezwanie do kontynuowania i stosownego uzupełnienia z Boską pomocą dotychczas napisanych ksiąg. Epilogiis ten wyróżnia się zarazem swoją budową: dwa pierwsze wersy ułożone zostały z leoninów, natomiast wszystkie pozostałe pisane są 15-zgłoskowcem trocheicznym, ze średniówką po ósmej zgłosce, a łączy je wspólny rym, tzw. „tyradowy” (-imus).

Epigram o mszach św. Jadwigi śląskiej |ln sola missa non est contenta ducissa] z XIII w., zapisany w jej Żywocie, choć