60 (183)

ryczny i subiektywno-przeżyciowy. Biografia człowieka traktowana jako historia życia osoby w określonych ramach społecznych jest kompilacją dwóch rzeczywistości: zobiektywizowanego świata makrospołecz-nych zależności oraz zindywidualizowanego losu pojedynczej osoby. Podstawowe kryteria jednostkowego losu przedstawia rysunek 2 (Borowska, 1998, s. 60).

Czynniki zewnętrzne

Czynniki wewnętrzne

Obiektywne

Subiektywne (własne wybory)

Inne biologiczne

pojedynczy człowiek

K - kosmiczne, P - przyrodnicze, H - historyczne, N - polityczne, E - ekonomiczne, S - społeczne

Rys. 2. Zasięg losu człowieka

Biografia indywidualna stanowi pewną sekwencyjną i komplementarną całość, w której teraźniejsze doświadczenia życiowe występujące na danych etapach życia są zawsze współpowiązane z perspektywą czasu przeszłego i przyszłego (por. Super, 1980, Sugarman, 1986, Baltes, 1991). Bieg życia człowieka wyznacza trajektorię społecznego funkcjonowania jednostki, a zadania życiowe i doświadczenia biograficzne przeżywane w temporalnych fazach życia mają znaczenie i skutki dla całej ludzkiej biografii.

Wydarzenia życiowe niezależnie od swojej ważkości nie doprowadzają do rozpoczynania biograficznego projektu jednostki od nowa. Całkowita wymiana sposobów odbioru rzeczywistości jest udaremniona przez długofalowe skutki wcześniejszych życiowych doświadczeń. Dopiero procesy przekształceń ewaluatywnych mogą otwierać uprzednio ukryte możliwości „nowej” biograficznej drogi (Hoeming, 1990, s. 135). Przeszłość „ściga” zatem człowieka w każdej świadomej autonomicznej decyzji czasu teraźniejszego, znajdzie też swoje odbicie w projektach i planach obejmujących różne fazy bliższej lub dalszej przyszłości. Roz-

60