DSC00775

komórek

^ W t iHMakrypcyjM kontrola ró/nicow;

r»......^. .	Mechanizm działania	Przykład
I Mwtiypcyjni obróbka iraiwfcnptu	różne możliwości wycinania niekodujących sekwencji imronowych (ang. aheraanve spłt-cing)	możliwości odmiennego wy- 1 cinania intronów w zespole genów bithoraz kontrolujące- 1 go cmbriogęnezę Drosophila (patrz rys. 30.1)
TMyottRNAzjyłndocy. i wĘtmmy	w zależności od poliadenylacji końca tran -krypt u zmienia sic trwałość mRNA	zróżnicowana stabilność tran skryptów różnych mRNA w blastuli Xenopus laevis
Transport mRNAdookrrOo-n>ch okobc komórki 1 AUywacja translacji	przepływ mRNA bezpośrednio z komórek • odżywczych do oocyni przez kanały cytoplaz-matycznc	polarne rozmieszczenie w oo-cycic Drosophila mRNA matczynych genów programu (patrz s. 521)
	zmiany w cytoszkielccic i poziomie Ca^2* w cytopiazmie aktywują mRNA z nieaktywnych rybonukleoprotem	uaktywnienie translacji w jajach jeżowców po zapłodnieniu w rybomikleo-proteinach maskujących mRNA matczyne
Aktywacja translacji przez aktywacje czynników transla-	regulacja biosyntezy białek przez czynniki inicjacji, elongacji i terminacji w kompleksie mRNA z rybosomcm	przy nieobecności heminy w retikulocytach tworzy się inhibitor biosyntezy białek fosforyt ujac czynnik inicjacji i syntezy B-glóbin ssaków (patrz również s. 513)
Pnsnranskrypcyjna obróbka brak*	pierwotnie syntetyzowane białka nieaktywne są aktywowane na drodze enzymatycznej	białko nieczynne proinsuliny przechodzi w aktywną formę hormonu peptydowego msuli-1 ^ny___

Mogą być trzy systemy regulacji:

—    cząsteczki sygnałowe docierają do komórki z zewnątrz i wiążą się pierwotnie z receptorami błonowymi na powierzchni komórki i za pośrednictwem przekaźników aktywują kinazy białkowe fosfory 1 ująć domeny białka regulacyjnego łączącego się z DNA;

—cząsteczki sygnałowe wnikają do komórki i odnajdują właściwy receptor na samym białku regulatorowym bezpośrednio sterując jego aktywacją (hormony steroidowe);

—    gradient stężenia morfogenu w jaju, czy też we wczesnym zarodku stanowi cząsteczkę sygnałową pośrednio lub bezpośrednio aktywującą transkrypcję innych genów.

Szczegółowe dane dotyczące mechanizmów regulacji transkrypcji przedstawiono w rozdziale 10.

Porównawcze badania dotyczące rozwoju i różnicowania najlepiej poznanych gatunków bezkręgowców — nicieni Caenorhabditis elegans i muszki owocowej Drosophila melanogaster, kręgowców — płaza Xenopus laevis, ssaków — myszy i człowieka pozwalają przypuszczać, że mechanizmy molekularne regulacji aktywacji transkrypcji są podobne w obrębie wszystkich organizmów eukariotycznych. Wyizolowanie i klonowanie DNA genów białek regulatorowych łub ich domen wiążących się z DNA pozwala na używanie ich jako sond molekularnych. Te sondy wynajdują w genomie innych organizmów geny homologiczne; tak więc np. sondy molekularne genów białek regulatorowych Drosophila posłużyły do wykrycia genów w genomie myszy i człowieka. Z ewolucyjnego punktu widzenia można zatem porównać stopień homologii układów kontroli rozwoju i różnicowania.

509