DSC01160

to początek grupowym ubezpieczeniom zdrowotnymi. Rozwój ubezpie czeń wypadkowych w Europie oraz Ameryce w XIX wieku wiązany by początkowo z rozwojem ruchu kolejowego. Następnie w coraz większym stopniu stał się skutkiem rozwoju przemysłu oraz szerzących się wypadków (śmierć, niezdolność do pracy) w miejscu pracy. Nowoczesne produkty ubezpieczeń zdrowotnych w postaci zbliżonej do dzisiejszych pojawiają się dopiero w latach trzydziestych XX wieku¹. ;

Obecnie jesteśmy świadkami szybkiego wzrostu ich znaczenia, a także ewolucji wewnętrznej struktury. Wiąże się to przede wszystkim z ogólnym wzrostem poziomu życia, a także z wyraźnym wydłużeniem przeciętnego okresu życia. Starzejące się i coraz bogatsze społeczeństwa tworzą coraz większy popyt na produkty ubezpieczeń zdrowotnych. Równocześnie w strukturze popytu coraz ważniejszą rolę zaczynają odgrywać zagrożenia związane ze sposobem spędzania wolnego czasu oraz starości i niedołężności.

2. Rola publicznego systemu ochrony zdrowia

Publiczne systemy ochrony zdrowia rozumiane jako obowiązkowy składnik zabezpieczenia społecznego, w którym tyzyjco związane z chorobą i inwalidztwem jest traktowane jako problem publiczny rozwinęły się na masową skalę dopiero po II wojnie światowej. Do roku 1949 świadczenia w związku z chorobą i macierzyństwem istniały jedynie w 36 krajach, związane zaś z wypadkiem przy pracy w 57 krajach. W początkach lat dziewięćdziesiątych te pierwsze rozszerzono na 102 kraje, a świadczenia wypadkowe upowszechniły się w 155 krajach².

Wśród ogółu istniejących publicznych systemów ochrony zdrowia można wyróżnić cztery podstawowe modele³: Bismarckowski, Beveridge’a, rezydualny, Siemaszki.

Model Bismarckowski; który swą nazwę zawdzięcza reformom społecznym wdrożonym w 1881 r. w cesarstwie niemieckim przez księcia lOtto von Bismarcka (1815-1898) opiera się na konieczności zabezpieczenia się przed ryzykiem utraty zdolności do pracy wskutek choroby lub wypadku. Z tego względu nazywa się go często modelem ubezpieczeniowym. Jest on zasadniczo adresowany do osób o umiarkowanych zasobach. Obywatele o wyższym poziomie dochodów nie muszą uczestniczyć w tym systemie i mogą wybierać inne sposoby asekuracji. Wspólnoty ryzyka budowane w tym modelu powstają według kryterium terytorialnego, zawodowego ]lub branżowego. Powstałe instytucje ubezpieczeniowe muszą równoważyć wydatki na świadczenia udzielane ubezpieczonym składkami pobieranymi od ubezpieczonych. Świadczenia z reguły obejmują zarówno zwrot kosztów leczenia, jak i rekompensatę utraconych zarobków. Niektóre świadczenia są rekompensowane częściowo. Większość podstawowych decyzji, także tych wiążących się z obciążeniami i uprawnieniami ubezpieczonych jest podejmowana samodzielnie przez instytucje ubezpieczeniowe przy udziale reprezentantów zainteresowanych stron (ubezpieczonych, lekarzy, aptekarzy, szpitali, lokalnych władz itp.). W klasycznej postaci model ten realizowany jest poprzez system publicznych kas chorych w Niemczech. W modelu Bismarckowskim w sposób naturalny występują prywatne instytucje ochrony zdrowia, które zaspokajają potrzeby lepiej sytuowanych obywateli.

Model Beveridge^,a. oparty na koncepcji ekonomisty angielskiego Williama H. Beveridge’a (1879-1963) przedstawionej w 1942 r. rządowi brytyjskiemu w specjalnym raporcie (Social Insurance and Allied Servi-ces) oparty jest z kolei na koncepcji gwarancji bezpieczeństwa socjalnego dla wszystkich obywateli. Odmiennie więc niż w modelu Bismarcka ubezpieczenie jest obowiązkowe dla wszystkich. Dotyczy to w szczególności ubezpieczenia zdrowotnego, które uznano za uniwersalne uprawnienie wszystkich obywateli. W odniesieniu do oferowanych świadczeń istnieje zasada równości obywateli, przy czym z reguły poziom zaspokajania potrzeb zatrzymywany jest na szczeblu podstawowym - elementarnym. W efekcie naturalnym składnikiem modelu są prywatne dobrowolne ubezpieczenia uzupełniające, podnoszące standard opieki i rozszerzające jej zakres. Państwo odpowiada za dostęp do świadczeń medycznych i organizuje podstawową służbę zdrowia⁴. Model ten w kla-

Tamże. s. 317.

1

E. J. Vaughan, T. Vaughan, Fundamentals of Pisk and Insurance, 8tfi edition, John WiJey and Sons, Inc., New York 1998, s. 52.

2

A. Koronkiewicz, Zmiany w systemach zabezpieczenia społecznego, w: Ubezpieczenia w ochronie zdrowia, praca zbiorowa pod red. R. Hoily, WSEI, KI U, Warszawa 1999, s. 152.1

3

¹C. W. Włodarczyk, Polityka zdrowotna w społeczeństwie demokratycznym, UwM VersaJius, Łódź-Kraków-Warszawa 1996, s. 315.