79 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
Informacje ogólne:
- podobnie jak w nerwach rdzeniowych wyróżniamy włókna dośrodkowe (czuciowe  wypustki komó-
rek znajdujących się w zwojach obwodowych  docierają do jąder kraocowych i jąder czuciowych,
tworzą one 2 neuron przekazujący impuls do wyższych pięter mózgowia, zwoje obwodowe są odpo-
wiednikami zwojów rdzeniowych, a jądra kraocowe odpowiednik istoty szarej rogów tylnych RK,
- włókna odśrodkowe  wychodzą z mózgowia do nerwów czaszkowych  wyróżniamy 2 rodzaje włó-
kien: autonomiczne i ruchowe, tworzą włókna początkowe (ruchowe i autonomiczne (przywspółczul-
ne)), jądra ruchowe są odpowiednikami rogów przednich RK a jądra przywspółczulne odpowiednik
komórek układu autonomicznego w segmentach krzyżowych,
Jądra ruchowe:
- słup tylno  przyśrodkowy (unerwia mięśnie powstałe z miotomów):
- przedłużenie jąder ruchowych RK,
Baroui
80 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
- leżą w obrębie istoty szarej środkowej i na jej pograniczu,
- nucleus n. hypoglossi  w RP,
- nucleus n. abducentis  w dolnym odcinku mostu  wzgórek n. facialis,
- nucleus n. trochlearis  w śródmózgowiu,
- nucleus n. oculomotorii  w śródmózgowiu,
- słup przednio  boczny:
- w bocznej części nakrywki i tyłomózgowia w pewnym oddaleniu od istoty szarej
środkowej, włókna układają się w charakterystyczny łuk,
- nucleus ambiguus (wspólne dla n IX, X i cranialis n XI),
- nucleus n. facialis,
- nucleus motorius n. trigemini,
Jądra autonomiczne:
- leżą w istocie szarej środkowej,
- dokładnie znane są nucleus dorsalis n. vagi, nucleus accessorius s. autonomicus n. oculomo-
torii,
- pozostałe jądra przywspółczulne: n IX, VII i V nie zostały zbadane,
Jądra czuciowe:
- znajdują się w różnych okolicach RP, mostu i śródmózgowia,
- należą tutaj: nuclei sensor ii n. trigemini, nucleus solitarius, nuclei cochleares, nuclei vestibu-
lares,
- jądra nerwów od V  XII mają jądra w tyłomózgowiu,
Jądro nerwu podjęzykowego XII:
- składa się z włókien ruchowych rozpoczynających się głównie w nucleus n. hypoglossi,
- jądro utworzone jest przez pasmo istoty szarej w RP, rozpoczyna się powyżej skrzyżowania
piramid a kooczy w dnie komory IV (trójkąt nerwu podjęzykowego),
- w otoczeniu n XII znajduje się pęczek podłużny przyśrodkowy (przyśrodkowo i przednie), ją-
dro grzbietowe n X leży za jądrem n XII,
- komórki nerwowe są podobne do komórek ruchowych RK,
- na przekroju można wyróżnid 3 grupy komórek A, B, C (z tyłu przyśrodkowo),
- włókna korzeniowe w większości nie ulegają skrzyżowaniu  podążają ku przodowi na po-
graniczu tworu siatkowatego szarego oraz białego, wychodzą z RP w bruz
dzie bocznej przed-
niej, cześd włókien przebija jądra oliwki,
- czynnośd:
- unerwia mięśnie języka,
- uszkodzenie powoduje porażenie mięsni po tej samej stronie, po pewnym czasie
mięśnie zanikają,
- w sąsiedztwie n XII znajdują się podobne jądra zwane jądrami około językowymi:
- nucleus intercalatus (bocznie między n X i dorsalis XII),
- nucleus interfascicularis hypoglossi  Staderiniego  leży brzusznie,
- nucleus sublingualis  Rollera  leży brzusznie,
- nucleus praepositus hypoglossi, nucleus paramedianus dorsalis w trójkącie n XII,
- czynnośd nieznana prawdopodobnie: włókna wychodzące do móżdżku, mogą też byd
to jądra kraocowe, dochodzą tu włókna propriceptywne przekazują impulsy z języka,
Jądra nerwu językowo  gardłowego IX, nerwu błędnego X, nerwu dodatkowego XI,
- w RP mają wspólne jądra początkowe i koocowe,
- włókna ruchowe: jądro dwuznaczne,
- włókna przywspółczulne: jądro grzbietowe nerwu błędnego i w jego przedłużeniu jądrze
grzbietowym nerwu językowo  gardłowego,
- włókna dośrodkowe  czuciowe wnikają do pasma samotnego koocząc się w jądrze samot-
nym, cześd włókien dociera do jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego,
Baroui
81 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
- korzenie rdzeniowe ( głównie ruchowe) nerwu dodatkowego rozpoczynają się w początko-
wych segmentach RK i odcinku podoliwkowego RP,
- jądro dwuznaczne:
- leży w FR RP sąsiaduje przyśrodkowo i do przodu z nucleus spinalis n V,
- sięga granicy RP i mostu,
- komórki podobne do komórek ruchowych RK,
- włókna korzeniowe  biegną najpierw ku tyłowi w stronę istoty szarej środkowej,
skręcają do miejsca wyjścia w bruz
dzie bocznej tylnej w RP, częśd włókien przebija pa-
smo rdzeniowe n V inne zaś je omijają,
- czynnośd: unerwienie mięśni poprzecznie prążkowanych krtani, podniebienia, gardła
i przełyku, uszkodzenie powoduje zaburzenie połykania i fonacji,
- jądro grzbietowe nerwu błędnego:
- jest jądrem przywspółczulnym,
- leży w istocie szarej środkowej RP między jądrem samotnym a jądrem n XII, od któ-
rego oddziela się warstwa komórek zwana nucleus interpositus,
- włókna korzeniowe: wychodzą z przedniej powierzchni jądra grzbietowego, przebija-
ją twór siatkowaty i pasmo rdzeniowe n V,
- czynnośd: unerwia mięsieo sercowy, mięśnie gładkie i tkankę gruczołową większości
narządów wewnętrznych brzucha i klatki piersiowej,
- jądro grzbietowe nerwu językowo  gardłowego:
- nucleus dorsalis nervi glossopharyngei,
- leży powyżej jądra grzbietowego nerwu błędnego w jego przedłużeniu,
- znajdują się w nim komórki  nucleus salivatorius inferior  unerwia śliniankę przy-
uszną,
- jądro samotne:
- nucleus solitarius,
- jest jądrem czuciowym (kraocowym),
- dochodzą do niego włókna z kilku jąder nerwów czaszkowych,
- włókna dzielą się na gałąz
wstępującą (krótkie) i zstępującą (znaczna długośd tworzy
w RP tractus solitarius),
- pasmo samotne leży na pograniczu istoty szarej środkowej i tworu siatkowatego,
- sięga od granicy z mostem aż do odcinka podoliwkowego,
- oba pasma pozornie tworzą nucleus commissuralis,
- położenie: pojawia się w odcinku podoliwkowym, wyżej jądro przesuwa się bocznie
graniczy z jądrem grzbietowym n X, bocznie z jądrami sznura tylnego i jądrem przed-
sionkowym, u góry odsunięcie ku przodowi przez jądro przedsionkowe - przyśrodko-
we,
- wyróżniamy 3 części: częśd przednio  boczną, częśd tylno  przyśrodkowa tworzy
trójkąt nerwu X (nucleus dorsalis n. vagi sensorius), częśd galaretowatą,
- czynnośd: dochodzą tu włókna dośrodkowe nerwów: VII (pośredniego), IX, X, XI i
częśd włókien z V, otrzymuje impulsy z gardła, krtani, trzew klatki piersiowej i jamy
brzusznej, górny odcinek jądra uważany jest za ośrodek smakowy, jądro wpływa na
śródmózgowie, podwzgórze i ciało migdałowate  układ autonomiczny, układ lim-
biczny i układ gruczołów wydzielania wewnętrznego,
Jądra nerwu przedsionkowo  ślimakowego VIII,
- n. vestibulocochlearis,
- składa się z części przedsionkowej (impulsy z receptorów zmysłu równowagi  przedsionek i
kanały półkoliste) i ślimakowej (przewodzi impulsy z nabłonka w ślimaku czyli bodz
ce słucho-
we),
Baroui
82 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
- obie części biegną wspólnie w przewodzie słuchowym wewnętrznym, w miejscu wejście do
RP i do mostu oddzielają się od siebie, przedsionkowa do konaru dolnego móżdżku, częśd śli-
makowa dochodzi do jąder ślimakowych,
- jądra części ślimakowej:
- utworzone głównie przez wypustki dośrodkowe komórek w zwoju spiralnym,
- po wejściu do mózgowia dzielą się na odgałęzienia kooczące się w jądrze ślimako-
wym brzusznym i grzbietowym oraz jądrze ciała czworobocznego, jądrze górnym
oliwki i do jąder wstęgi bocznej,
- jądro ślimakowe brzuszne (przednie):
- leży na pograniczu RP i mostu po bocznej stronie konara dolnego móżdżku,
graniczy też z konarem środkowym od góry,
- włókna nerwowe: wchodzą w skład ciała czworobocznego a następnie wni-
kają do wstęgi bocznej, włókna kooczą się w ciele czworobocznym, jądrze
górnym oliwki i w jądrach wstęgi bocznej te przesyłają impulsy ruchowe do
wzgórka dolnego pokrywy, ciała kolankowatego przyśrodkowego,
- jądro ślimakowe grzbietowe:
- leży na tylno  bocznej powierzchni konara dolnego móżdżku, w dnie komory
czwartej tworzą guzek słuchowy,
- włókna nerwowe: biegną w obrębie ciała czworobocznego i wstęgi bocznej,
kooczą się podobnie jak włókna jądra brzusznego,
- częśd ślimakowa VIII zawiera również włókna odśrodkowe  rozpoczynają się w ją-
drze górnym oliwki i biegną w postaci fasciculus olivocochlearis, kooczą się w Komor-
kach włosowatych narządu spiralnego ślimaka, działa prawdopodobnie hamująco,
- jądra części przedsionkowej:
- tworzą je wypustki komórek dwubiegunowych zwoju przedsionkowego, włókna wni-
kają do mózgowia wyżej i przyśrodkowo od włókien ślimakowych,
- w mózgowiu podążają one po przyśrodkowej części konara dolnego móżdżku w kie-
runku pola przedsionkowego w dnie komory IV  dzieli się na gałęzie wstępujące i
zstępujące koocząc się w jądrach przedsionkowych i najstarszych części móżdżku,
- jądro przedsionkowe przyśrodkowe  Schwalbego:
- leży na pograniczu RP i mostu, w istocie szarej środkowej komory IV, między
jądrem poprzedzającym a jądrami przedsionkowymi dolnym i bocznym, na
niższych przekrojach przyśrodkowo znajduje się jądro samotne, a bocznie kli-
nowate dodatkowe,
- jądro przedsionkowe dolne  Rollera:
- leży w górnym odcinku RP wzdłuż włókien zstępujących nerwu przedsionko-
wego, u dołu przechodzi w jądro klinowate dodatkowe, u góry w jądro przed-
sionkowe boczne, oddzielone od zachyłka komory czwartej przez nucleus su-
pravestibularis,
- jądro przedsionkowe boczne:
- znajduje się w dolnym odcinku grzbietowej części mostu, przyśrodkowo gra-
niczy z jądrem przedsionkowym przyśrodkowym, od tyłu z dnem komory IV i
jądrem przedsionkowym górnym, bocznie z konarem dolnym móżdżku,
- komórki tego jądra przypominają komórki ruchowe,
- jądro przedsionkowe górne  grzbietowe:
- leży na pograniczu mostu i móżdżku, z boku i od tyłu ograniczona jest przez
istotę białą konarów móżdżku, z przodu przylegają jądra n V,
- połączenia jąder przedsionkowych:
Drogi doprowadzające: Drogi odprowadzające:
- włókna korzeniowe części przedsionkowej n VIII, - tractus vestibulocereberallis tylno przyśrodkowa częśd
- tractus cerebellovestibularis (głównie jądro wierzchu I konara dolnego móżdżku filogenetycznie najstarsze
filogenetycznie stara częśd móżdżku), części móżdżku,
Baroui
83 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
- bocznice włókien rozpoczynających się w RK, FR tyłomó- - tractus vestibulospianalis  przedsionek komórki ru-
zgowia, chowe RK,
- włókna zstępujące z wyższych Pieter mózgowia, - tractus vestibulolongitudinalis  jądra przedsionkowe
pęczek podłużny przyśrodkowy,
- tractus vestibuloreticularis twór siatkowaty,
- tractus vestibulothalamicus  drugi neuron w przekazywa-
niu impulsów z przedsionka do kory mózgu
Jądra nerwu twarzowego VII:
- składa się z części ruchowej i n. intermedius, zawiera włókna przywspółczulne (n. salivatorius
superior) i dośrodkowe, włókna czuciowe n VII kooczą się w jądrze samotnym i częściowo w
jądrze rdzeniowym n V,
- jądro nerwu twarzowego:
- nucleus n. facialis  nucleus motorius,
- zaczyna się na pograniczu mostu i RP,
- leży za jądrami ciała czworobocznego, od tyłu i bocznie z jądrem rdzeniowym n V,
- włókna korzeniowe: biegną skośnie przez twór siatkowaty ( pars prima) przyśrod-
kowo do nucleus n VI w dnie komory czwartej wzgórek nerwu twarzowego kola-
no nerwu twarzowego nad n VI pars secunda obok jądra n VII wyjście z mó-
zgowia na granicy mostu, RP i konara środkowego móżdżku,
- czynnośd: unerwienie mięśni wyrazowych, mięśnia strzemiączkowego, mięsieo ryl-
cowo  gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego,
- jądro ślinowe górne:
- nucleus parasymphaticus n. facialis, salivatorius superior,
- leży w dolnym odcinku mostu,
- włókna podążają do zwoju skrzydłowo  podniebiennego i podżuchwowego,
- unerwienie: ślinianki przyusznej, podjęzykowej, gruczoły nosowe, podniebienie i gru-
czoł łzowy (nucleus lacrimalis),
Baroui
84 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
Jądra nerwu odwodzącego (VI):
- zawiera włókna ruchowe,
- jądro nerwu znajduje się we wzgórku twarzowym,
- z boku i z przodu przylega do tworu siatkowatego, przyśrodkowo i od tyłu owijają się wokół
niego włókna korzeniowe n VII,
- komórki jądra podobne do komórek ruchowych RK,
- włókna wychodzą z przyśrodkowej części jądra, wychodzą z mózgowia na granicy mostu i
RP,
- czynnośd: nerw zaopatruje mięsieo prosty boczny tej samej strony, proces patologiczny po-
woduje porażenie ww. mięśnia i upośledzenie skojarzonego spojrzenia w bok, w stronę po
której znajduje się ognisko chorobowe,
Jądra nerwu trójdzielnego:
- jest to nerw mieszany (ruchowy i czuciowy),
- włókna ruchowe wychodzą z nucleus motorius n. trigemini,
- włókna czuciowe po wejściu do mózgowia ku tyłowi i przyśrodkowo dzieląc się na gałęzie
wstępujące i zstępujące, gałęzie wstępujące kooczą się w nucleus sensorius superior n. trige-
mini, gałęzie zstępujące tworzą pasmo rdzeniowe  schodzące do części szyjnej RK, po jego
stronie przyśrodkowej znajduje się jądro rdzeniowe n V,
- częśd włókien dośrodkowych dochodzących z 3. Gałęzi kieruje się w stronę śródmózgowia
tworząc tractus mesencephalicus n. trigemini,
- możliwe, że n V ma również jądro przywspółczulne,
- jądro ruchowe nerwu trójdzielnego:
- znajduje się w środkowym odcinku mostu, w bocznej części FR, przyśrodkowo do ją-
dra czuciowego górnego,
- włókna wychodzą z jądra ku tyłowi a póz
niej w stronę przednio  boczną do wyjścia z
mózgowia,
- czynnośd: unerwia mięśnie I łuku skrzelowego (żwacze, żuchwowo  gnykowy, brzu-
siec przedni mięśnia dwubrzuścowego i napinacz błony bębenkowej), uszkodzenie
powoduje porażenie powyższych mięsni,
- według niektórych badaczy w dolnej części jądra znajdują się komórki unerwiające
m. skroniowy, brzusiec przedni i napinacz błony bębenkowej, w górnej części komórki
unerwiające pozostałe mięsnie,
- w sąsiedztwie dolnego bieguna znajduje się podobna grupa komórek zwanych nuc-
leus retrotrigeminalis,
- jądro czuciowe górne nerwu trójdzielnego  jądro mostowe:
- nucleus sensorius superior n. trigemini,
- znajduje się w środkowym odcinku mostu w bocznej części FR, przyśrodkowo leży ją-
dro ruchowe n V, bocznie leży pasmo rdzeniowe n V i konar środkowy móżdżku,
Baroui
85 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
- włókna nerwowe: ulegają skrzyżowaniu w obrębie szwu i powyżej i z włóknami nie-
skrzyżowanymi tworzą lemniscus trigeminalis,
- jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego  jądro pasma rdzeniowego:
- ciągnie się przez całą długośd RP, dolnie wchodzi do segmentów szyjnych RK, a gór-
nie do dolnego odcinka mostu,
- bocznie znajduje się tractus spinalis n V, w segmentach szyjnych leży powierzchow-
nie im wyżej tym znajduje się bardziej wewnętrznie, V1 leży najbardziej z przodu i do-
chodzą do C2, V3 najkrótszy znajduje się najbardziej z tyłu, V2 leży najbardziej po-
środkowo,
- jądro dzieli się na 3 części: dolna (podobna do rogu tylnego RK warstwa brzeżna,
istota galaretowata i odpowiednik głowy), pośrednia (na 1/3 wysokości oliwki, grani-
czy bocznie z jądrem klinowatym dodatkowym a od przodu z jądrem bocznym i innymi
jądrami FR), górna (w przedłużeniu części pośredniej)
- połączenia:
Doprowadzające: Odprowadzające:
- pasmo rdzeniowe n V, - wstęga trójdzielna strony przeciwległej do wzgó-
- n. facialis, rza, FR i wzgórek górny blaszki pokrywy
- n. glossopharyngeus,
- n. vagus
- czynnośd: ośrodek czucia bólu, ciepła i zimna, przecięcie tego pasma powoduje po tej
samej stronie zniesienie czucia w zakresie unerwienia oraz innych nerwów łuków
skrzelowych,
- jądro śródmózgowe nerwu trójdzielnego  jądro pasma śródmózgowego:
- nucleus mesencephalicus n. trigemini,
- jest jądrem koocowym dochodzą do niego włókna tractus mesencephalicus n. trige-
mini, włókna przebijają jądro przedsionkowe górnego następnie po przyśrodkowej
stronie konara górnego móżdżku,
- położenie: do przodu leży jądro miejsca sinawego, z boku konar górny móżdżku,
większa częśd znajduje się w śródmózgowiu,
- gałąz
obwodowa przewodzi impulsy proprioceptywne  są to jedyne neurony czu-
ciowe I rzędu w mózgowiu,
- czynnośd: odbiera impulsy czucia głębokiego w mm. żwaczowych, byd może dociera-
ją tu impulsy z mm. mimicznych i mm. gałki ocznej,
Jądro nerwu bloczkowego IV:
- leży na tylnej powierzchni pęczka podłużnego przyśrodkowego, na pograniczu z istotą szarą
środkową,
- włókna korzeniowe: ulegają skrzyżowaniu wychodzą z mózgowia po stronie przeciwległej
poniżej wzgórka dolnego blaszki pokrywy, w mózgowiu biegną tylno bocznie do pasma śród-
Baroui
86 | S t r o n a J ą d r a n e r w ó w c z a s z k o w y c h
mózgowiowego nerwu trójdzielnego łuk dookoła istoty szarej środkowej decussatio ne-
rvorum trochlearium wyjście z mózgowia,
- czynnośd: zaopatruje przeciwległy mięsieo skośny górny oka, uszkodzenie powoduje po-
wstanie zeza ku górze najbardziej wyraz
ny przy patrzeniu w dół i bok,
Jądro nerwu okoruchowego III:
- leży przedniej części istoty szarej środkowej na wysokości wzgórków górnych blaszki pokry-
wy, u dołu dochodzą do n IV, a u góry kooczą się w istocie szarej środkowej na wysokości wo-
dociągu mózgu,
- jądro główne n. okoruchowego - wielkokomórkowe:
- nucleus principalis,
- oba jądra biegną równolegle do siebie po obu stronach jądra ogonowego środkowe-
go, wyżej między nimi znajduje się jądro środkowe i jądro autonomiczne,
- komórki nerwowe układają się w 2 warstwy grzbietowo  boczną i brzuszno - przy-
środkową,
- czynnośd: unerwianie mięsni zewnętrznych oka (ułożenie Komorek od przodu i naj-
wyżej: m. prosty dolny, skośny dolny, prosty przyśrodkowy, prosty górny i dz
wigacz
powieki górnej,
- jądro środkowe nerwu okoruchowego  Perlii,
- nucleus centralis,
- leży między jądrami głównymi jest nieparzyste,
- czynnośd: nieznana prawdopodobnie sterowanie ruchem zbieżnym gałek ocznych,
- jądro ogonowe środkowe nerwu okoruchowego  Tschidy:
- leży poniżej jądra środkowego między dolnymi odcinkami jądra głównego,
- jądro dodatkowe, czyli autonomiczne nerwu okoruchowego  Westphala  Edingera:
- nucleus accessorius s. autonomicus,
- widoczne po stronie grzbietowej jądra przyśrodkowego, przyśrodkowo lub grzbieto-
wo od jądra głównego,
- w pobliżu międzymózgowia oba jądra łączą się tworząc jądro pośrodkowe przednie,
- czynnośd: ośrodek z którego za pomocą zwoju rzęskowego podążają impulsy do mm.
wewnętrznych gałki ocznej (zwieracz z
renicy i rzęskowy)  jest to ośrodek zwężający
z
renicę i powodujący akomodację oka,
- włókna biegną w wiązkach przez nakrywkę konarów do bruzdy przyśrodkowej odno-
gi mózgu skąd wychodzą na zewnątrz mózgowia, większośd włókien przebija pęczek
podłużny przyśrodkowy i jądro czerwienne
Baroui